'Ik huil regelmatig en erover praten helpt', veteranen delen hun ervaringen
Verhagen diende in 1948 tijdens de Tweede Politionele Actie. De Republiek Indonesië had zichzelf onafhankelijk verklaard, maar Nederland erkende dat niet en zag het als een opstand die waartegen opgetreden moest worden.
Verhagen maakte er onbeschrijfelijk geweld mee. Zijn bataljon werd tijdens bijna iedere patrouille onder vuur genomen. Kameraden kwamen om. Ze werden doodgeschoten, onthoofd, met messen bewerkt en vastgebonden aan een paal.
Aan Nederlandse kant gebruikten militairen ook veel geweld. "Er werd gezegd dat er geen gevangenis was", wat zoveel betekende dat iedere gevangene zou moeten worden gedood. Ruim zeventig jaar later zijn herinneringen aan die verschrikkelijke tijd nauwelijks vervaagd."
De oorlog duurde van 1945 tot 1949. Aan Indonesische kant vielen vermoedelijk meer dan 100.000 doden. Bij de Nederlandse krijgsmacht vielen zo’n 5000 doden, waaronder ook veel Indonesische manschappen. Het maakt Verhagen razend, tot de dag van vandaag.
"Het is beter om niet te veel aan die gruwelijkheden te denken."
Als Kroon zijn appartement binnenstapt, steunt Verhagen met zijn linkerhand op zijn rollator. De Indië-veteraan recht zijn rug en brengt zijn rechterhand – zo goed als hij kan - naar zijn slaap. Kroon werd als commando uitgezonden naar Bosnië, Irak en Afghanistan en kreeg een hoge onderscheiding, de Militaire Willems-Orde.
Op de vraag wat Verhagen van Kroon zou willen weten blijft hij even stil: "We hebben allebei veel meegemaakt. Majoor Kroon wel flink wat meer dan ik." Kroon schudt zijn hoofd en wil wat zeggen maar Verhagen gaat onverstoord verder. "Het is beter om niet te veel aan die gruwelijkheden te denken."
"Het is voor een veteraan geen schande om emoties te laten zien."
"Niet aan denken, dat is een mooie theorie… hoe werkt dat in de praktijk?", wil Kroon weten. "Het is voor een veteraan geen schande om emoties te laten zien. Ik huil regelmatig en erover praten helpt.”
Verhagen knikt. Hij vertelt dat hij na zijn dienstplicht aan de slag ging als incassomedewerker. Op de fiets ging hij van deur tot deur om geld op te halen voor verbruikte stroom. “Ik fietste 7000 kilometer per jaar. Mijn huisarts had me gezegd onderweg slechte herinneringen uit mijn hoofd te gooien. In de diepste Brabantse sloten heb ik mijn donkerste ervaringen achtergelaten.”
De twee mannen schelen ruim veertig jaar maar in de gesprekken over oorlog en trauma worden decennia moeiteloos overbrugd. "Kameraadschap is tijdloos", meent Kroon.