Oudst bekende kaart van Brabant ontdekt (1557)

25 januari 2012 om 22:15
nl
In Breda is een landkaart ontdekt uit 1557 waar ook Brabant op staat. Volgens kenners is het zelfs de oudste kaart van Zuid-Nederland. Er staan negen Brabantse plaatsen op vermeld: Bergen op Zoom, Oudenbosch, Breda, Woudrichem, Heusden, Den Bosch, Helmond, Grave en Eindhoven.
Geschreven door

Bij iedere plaatsnaam is een klein tekeningetje gemaakt van een kerk of kasteel. Bij Den Bosch is ook een stadsmuur getekend. Waarschijnlijk was dat om de belangrijkheid van de stad aan te geven. Verder valt op dat de rivier De Dommel is ingetekend. De topografische kaart is een houtsnede die gedrukt is in 1557. Hij is verkocht aan de Koninklijke Bibliotheek in Brussel, die hem wil gaan tentoonstellen.
Tegen het licht
De kaart zat in een boek dat niets met de kaart te maken heeft, een kroniek uit 1586. Bredanaar Dieter Duncker van antiquariaat Plantijn kreeg de kroniek in handen. Al bladerend zag dat hij er iets verstopt zat achter een van de pagina's. Toen hij het papier tegen het licht hield zag hij een topografische kaart zitten. Een deskundige kon het papier scheiden en de bijzondere kaart uit 1557 kwam aan het licht. De kaart zelf is weer een kopie van een Antwerpse landkaart die zo'n dertig jaar ouder is.
Spaanse vloot
De map is onderzocht door gezaghebbende deskundigen Marco van Egmond en Elger Heere van de Universiteitsbibliotheek in Utrecht en die zijn er zeker van dat dit de oudst bekende kaart van de Zuidelijke Nederlanden is, waar Brabant toen ook onder viel. Ons land behoorde toen tot het Spaanse rijk. Er staan meer plekken op afgebeeld uit het immense rijk, waaronder de Zeeuwse eilanden, de Zuiderzee, steden in Holland, Vlaanderen en ook de Ardennen staan weergegeven als een groep opeengepakte bomen.
Van Trier tot Calais
De kaart loopt van Trier in Duitsland tot Calais in Frankrijk. Opmerkelijk is ook de aanwezigheid van de haringvloot en de 'Spaensche Vlote' op de Noordzee. Er is al geopperd dat de kaart is getekend in een periode dat de Spaanse koning Filips II een bezoek bracht aan Vlissingen.
Oudere kaarten
Er is minstens 1 oudere kaart bekend met Brabantse dorpen en steden maar daarop staat alleen een kleiner deel van Brabant afgebeeld. Zo heeft museum Het Markiezenhof in Bergen op Zoom een plattegrond van West-Brabant uit 1545. Die kaart is getekend en er staan plaatsen op als Roosendaal, Halsteren en Woensdrecht. Vroeger zijn er wel meer oudere kaarten geweest van Brabant als geheel, maar die zijn niet bewaard gebleven. Zo tekende de beroemde kaartenmaker Jacob van Deventer Brabant in 1536. Maar die tekening zou verloren zijn gegaan in de Tweede Wereldoorlog. Er zouden nog wel foto´s van zijn, maar de enig bekende originele tekeningen die in Breslau lagen, zijn verwoest door oorlogsgeweld.

Van Deventer tekende het oude hertogdom Brabant in de 16e eeuw vaker. Dat gebeurde ook in 1558. Daarop zouden ook nog plaatsen staan als Megen, Geertruidenberg en Zevenbergen, inclusief die hierboven genoemde dorpen en steden. In 1558 maakte hij dus een kaart die net een jaar jonger is dan de ´Bredase´ kaart die nu ontdekt is.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.