"Zoveel mensen die als beesten zijn afgemaakt in de heuvels, dat vergeet je nooit meer", zegt Stephan geëmotioneerd. Hij zit aangeslagen op een stoel.
Stephan is na de missie in Joegoslavië nog jaren werkzaam geweest voor Defensie. Dat ging goed dacht hij. Tot hij met steeds meer mensen ruzie kreeg. Hij duldde geen tegenspraak en werd snel boos.
'Ik kon het niet aan'"Met het huwelijk van Máxima en Willem-Alexander moesten we bijstand leveren", begint Stephan. Hij hapt even naar adem en praat dan voorzichtig verder. "Ik liep daar rond en dacht dat ik gek werd. Al die mensen bij elkaar, die mensenmassa. Ik kon het gewoon niet aan."
Op begrip van zijn meerderen hoeft hij niet direct te rekenen. "Mijn luitenant vlakte het gewoon af. Iedereen is op uitzending geweest, zei hij. Pas veel later werd ik doorgestuurd naar een hulpverlener. Toen die hoorde dat ik in Srebrenica had gezeten was het snel duidelijk. Ik had last van PTTS, Post Traumatisch Stress Syndroom."
In het begin bijna saaiHet begon allemaal heel rustig, de uitzending. Stephan vertelt over de dikke laag sneeuw die er lag toen ze voor het eerst voet op Joegoslavische bodem zetten. Over de bijna saaie dagen, waarbij ze op hun patrouilles slechts zelden in actie hoefden te komen. Dat duurde maanden. "Het was een gedemilitariseerde zone. Mensen die wapens hadden, moesten die aan ons afgeven."
In juli veranderde de situatie compleet. De Serviërs rukten op. Dutchbat vroeg tevergeefs om luchtsteun om de mensen in het gebied te kunnen beschermen. Vluchtelingen zochten massaal bescherming in het kamp. Het Bosnisch-Servische leger wist belangrijke posten te veroveren en niet veel later kwam Ratko Mladic, opperbevelhebber van het Bosnisch-Servische Leger, in eigen persoon het kamp binnen.
Duizenden mensen binnen het kamp"Ik weet niet hoeveel mensen er binnen ons kamp waren. Duizenden denk ik", zegt Stephan. "Ze moesten daar weg, het was onhoudbaar. Toen kwamen er bussen om ze naar veiliger gebied te brengen. En dan zie je dat er linten worden gespannen om mensen te scheiden. Ons werd verteld dat dat nodig was omdat ze de mannen wilden verhoren"
Toen Stephan weer thuis was, werd duidelijk dat het leger van Mladic bijna 8000 mannen vermoordde. Stephan wil en kan het nog steeds niet begrijpen. Op de vraag of hij zich schuldig voelt, zegt hij ja. En dan zegt hij heel lang niets.
Eén grote poppenkastStephan is het niet gelukt om volledig te verwerken wat er bijna twintig jaar geleden is gebeurd. De therapie helpt wel, maar 'vergeten is onmogelijk' zegt hij. Elk jaar in aanloop naar die weken in juli slaapt hij slecht. De rechtszaken die de afgelopen jaren zijn gevoerd, over de schuldvraag dragen daar ook niet aan bij. "Wij Dutchbatters willen gewoon rust", zegt Stephan.
Nog geen twee weken geleden werd bekend dat de VS, Engeland en Frankrijk al weken vóór de aanval op de enclave hadden besloten geen gehoor te geven aan de roep om luchtsteun. Opnieuw een klap in zijn gezicht."Als Nederland geen verhaal gaat halen in Amerika is het geen knip voor de neus waard", zegt Stephan.
In zijn handen de blauwe baret. Hét symbool van vredesmissies onder de vlag van de Verenigde Naties. Op de vraag wat de baret voor hem betekent, zegt hij: "Deze betekent niks meer voor mij. Het was één grote poppenkast, die VN. We waren een teleurstelling voor de mensen daar. Mensen die gewoon zijn vermoord. Nee. De rode baret, daar ben ik trots op, maar deze ..."