Het laatste voorbeeld van zo'n undercoveragent komt deze week naar buiten in de moordzaak van Peet van der Linde. De Bredase autohandelaar werd begin 2017 na een feestje doodgeschoten op straat.

Speciale unit
De politie kwam Corné R. uit Sprundel op het spoor en ziet hem als de schutter. Maar er waren meer handlangers. Dorpsgenoot David J. bijvoorbeeld, die een vluchtauto bestuurde, vermoedt de recherche. Toch is het bewijs tegen hem onvoldoende. In zulke gevallen kan de recherche een beroep doen op de unit 'werken onder dekmantel'. Het WOD-traject, noemen de kenners dat. Die methode is een kans voor de politie om een zaak nieuw leven in te blazen. Maar het is schimmig voor advocaten, omdat het onduidelijk is wat een agent of agente precies uitspookt.

De mannen en vrouwen die dit doen zijn ook echt schimmen. NN-254 of NN-3356. Zo kunnen ze heten in politiedossiers. Hun echte naam is alleen bekend bij een paar mensen van het speciale team in Driebergen dat de unit dag en nacht draaiende houdt.

Al lang undercovers
De eerste voorbeelden van undercovers in Brabant dateren uit de jaren negentig. Een Israëlische agent deed zich voor als drugsdealer en kreeg contact over pillen met de Yorkbende uit Sint Willebrord. Het was het klassieke verhaal van een man in vermomming. Hij deed zijn verhaal voor de Israëlische televisie met plaksnor en nepbaard.

In grote drugszaken komt vaak een undercover om de hoek kijken. Zoals bij het onderzoek jaren geleden naar de Eindhovense drugsbaron Janus van W., alias Harry Potter. Twee undercovers draaiden mee in de bende en er was nog meer nep. Er werd door de politie een verlovingsfeest in scène gezet op een camping in het Belgische Lommel en alle boeven konden in de boeien worden geslagen.

Moorden
En dan is er de zaak van Jos de G.. Dat is de man die in beeld kwam voor de moord op en verkrachting van Nicole van den Hurk uit Eindhoven. Een tbs'er had deze Jos iets verdachts horen zeggen. Maar het bewijs was dun en daarom infiltreerde een politieman in de buurt van die tbs'er, papte met hem aan en won vertrouwen.

Het meest verregaande undercoververhaal is dat van de moord op Heidy Goedhart uit Kaatsheuvel. De politie had een vastgelopen onderzoek en te weinig bewijs tegen haar man Wim, die verdachte was. Daarom kwam undercover Joep in actie. Die moest het leven van Wim binnen dringen. Joep botste daarom opzettelijk met zijn auto op de weduwnaar. De twee werden kennissen. Tegenover een tweede infiltrant in Spanje biechtte Wim zijn daad op. Die methode zorgde voor veel ophef.  

Litouwse politieman
In de moordzaak rond taxichauffeur Radji Anand, die werd doodgeschoten in Kaatsheuvel, pakte de politie het echt exotisch aan. Een politieman uit Litouwen deed zich voor als medegedetineerde en sprak in de bak met de nietsvermoedende verdachte, over de zaak.

Ook in de zaak rond de Eindhovense crimineel Aran de Jong zette de politie iemand in die binnendrong in de organisatie. In drugszaken zijn de agenten vaak zogenoemde 'pseudokopers', mensen die drugs kopen. Ook vrij recent in de zaak rond de Dongense advocaat Bart V. speelde dit. Een 'Duitser' kocht drugs en pistolen en verzamelde informatie over de verdachte advocaat.

'Uitlokking'
Advocaten zijn altijd gealarmeerd bij dit soort toestanden. Het infiltreren kan al snel uitlopen op uitlokking. Wat als agenten uitgebreid meedoen? Hoeveel druk oefenen de agenten uit op de echte boeven en sturen ze die verdachten niet te veel? Er komen altijd kritische vragen tijdens de rechtszaak met soms ook gevolgen, waarbij het undercoverbewijs uitgesloten wordt.

Soms lukt het maar 'half'. In de zaak van politiemol Mark M. uit Weert gebeurde zoiets. Mark en zijn vriendin gingen op vakantie naar Curaçao. Daar ontmoetten ze Klaas en Monica, een leuk stelletje. Ze gingen uit eten en vroegen of hij iets voor ze wilde opzoeken in de politiecomputer. Agenten hadden intussen nepinformatie in de systemen gestopt en die leverde rechercheur Mark aan de undercovers. Maar hij wilde er geen geld voor hebben. Daarmee was het lekken wel, maar de omkoping niet bewezen.

Undercoveragenten die liegen en bedriegen om een foute agent te ontmaskeren: ook voor de politie moet dit een bijna surrealistische ervaring zijn geweest.

Geheimzinnigheid
De infiltranten werken zo onder de radar dat het eigenlijk uitgesloten is dat iemand ze herkent. Hoe dat precies werkt is een goed bewaard geheim van de politie. Het spreekt voor zich dat je niet je hele leven als agent kan infiltreren, omdat je anders herkend wordt. Het is an sich al gevaarlijk werk. 

Naast de strenge regels waar je je aan moet houden, moet je goed kunnen acteren, bluffen en indruk maken, alsof ze echte criminelen zijn. Want een beetje boef ruikt een agent op afstand.

Schaduw
Infiltreren lijkt soms de enige oplossing omdat de onderwereld in de schaduw werkt en alles afschermt, om ontdekking te voorkomen. De hoogste baas van het Openbaar Ministerie, Gerrit van der Burg, zei pas nog in een interview dat infiltratie nuttig is, maar dat geldt ook voor exfiltratie: een crimineel eruit halen en die laten praten, in ruil voor strafvermindering. Van dat soort kroongetuige-situaties zijn er minder gevallen bekend, maar dat zou zomaar eens kunnen gaan veranderen.