Alle boeven kennen zijn naam maar niemand heeft hem ooit gezien: Keyser Söze. Zo heet de mythische crimineel uit de Hollywoodfilm The Usual Suspects (1995). Het is een duistere man waar iedereen voor siddert, 'De Grote Onzichtbare' die alles ziet en aan de touwtjes trekt. Zulke mensen zijn er bij ons in Brabant dus ook, als we een vrijdag verschenen rapport mogen geloven.   

Who's the boss?
Dat verhaal over onzichtbare drugsbaronnen is al langer te horen in politiekringen. De ene keer heeft 'De Grote Onzichtbare' de vorm van een schimmige Franse gangster die als een octopus zijn witwasbedrijven aanstuurt. Dan zijn het weer Brabantse immigranten aan de Spaanse costa’s die tonnen coke binnenhengelen. Of wat herkenbaarder, in de persoon van een Brabantse kamper die van de aardbodem lijkt verdwenen en ergens in een tropisch regenwoud woont.  

Om beter te begrijpen hoe het in elkaar zit, schetsen de onderzoekers van Bureau Beke vrijdag de structuur van de (West-Brabantse) onderwereld. Die bestaat uit een onderlaag, middenlaag en toplaag.  

De opbouw van de onderwereld
Die onderlaag is het meest in het nieuws. Hij bestaat uit vooral loopjongens en katvangers. Verhuurders van loodsen, koeriers, sjouwers, afvaldumpers en knippers. Vervangbaar na een arrestatie. Door de recherche vaak als ‘sukkels’ omschreven omdat ze kwetsbaar zijn door onderling geweld en risico lopen om opgepakt te worden.  

In de middenlaag zitten de meer onaantastbare figuren die groot zijn geworden in de drugs. Volgens een van de bronnen in het onderzoek zou het in Brabant-Zeeland om zo’n 100 man gaan die het breed laten hangen met dure huizen, auto’s en juwelen.  

'Normale zakenmensen'
En dan is er de top van de piramide, de mysterieuze top van onzichtbare figuren die de ‘eredivisie’ wordt genoemd door de onderzoekers. Een man of tien, vijftien. Autochtone Nederlanders, een paar Turken, misschien Marokkanen. Ze leven niet in grote villa’s, soms niet eens in Nederland.  Maar ze hebben hier nog wel hun contacten. Ze zijn ‘intelligent’ en zijn eigenlijk ‘normale zakenmensen’ volgens de onderzoekers.  

Ze investeren samen met anderen in grote drugstransporten en reizen ook af naar bijvoorbeeld Colombia, blijkt uit het rapport. Ze doen het ook omdat ze dit al 20-30 jaar doen en het ‘spannend’ vinden. Deze toplaag spreekt het meest tot de verbeelding omdat hij nooit in het nieuws komt.  

Bakken met geld, in vastgoed
Het doet denken aan Italiaanse maffiafiguren zoals Bernardo Provenzano. Een ‘capo dei capi’  die uitgroeide tot een geest, compleet onder de radar verdwenen. Hij communiceerde met zijn misdaadnetwerk via via met briefjes. Het duurde jaren voordat de politie hem kon opsporen.  

Maar het rare is: die gasten verdienen bakken met geld. Vele miljoenen. Waar blijft die poen? De politie heeft daar wel een idee van, bleek onlangs op een conferentie in Den Bosch. 

LEES OOK   

In het rapport staat dat Nederlandse criminelen vooral in vastgoed investeren. Zo wordt er een voorbeeld genoemd van twee recreatieparken in Nederland die met misdaadgeld zijn gefinancierd. Eentje door een Brabantse familie. Details ontbreken.  

Koelkasten en wasmachines als betaling voor coke
Investeringen in de bovenwereld dus. Maar ook gewoon betalingen. Coketransporten worden hier betaald met cash, goud en diamanten en met gewone gebruiksartikelen. Hele containers met witgoed (zoals koelkasten en wasmachines) met dezelfde waarde gaan zo naar Zuid-Amerika. Criminelen steken ook hun geld in voetbalclubs, vechtsport en renpaarden. En (online) gokken.   

Het vervelende is: de politie ziet bepaalde mensen maar kan er niet bij. Criminelen aanpakken gebeurt vooral in de onderste laag van de misdaadnetwerken. Met het oprollen van drugslab of hennepkwekerij. Net voor een oogst raakt iemand zijn investering kwijt.  

Nadeel van deze ‘korteklap-methode’: ‘Prikken aan de onderkant laat het grotere geheel –de criminele infrastructuur- onberoerd.' Daarom pleiten de onderzoekers voor langlopend opsporingsonderzoek. Dat is altijd lastig geweest door beperkte capaciteit en de ervaring dat het veel kost en relatief lage straffen oplevert die ook nog eens als ‘risico van het vak’ worden gezien. Afpakken van misdaadgeld hakt er wel in volgens de onderzoekers omdat criminelen zo geld en status kwijtraken.   

Nep-informatie?
In het rapport staat nog iets opmerkelijks. De politie veroorzaakt ook andere soorten verstoringen, door via de media onjuiste informatie te verspreiden. Melden dat er een kilo in beslag is genomen terwijl dat in het echt het dubbele was, om zo de onderwereldfiguren te laten denken dat iemand ze bestolen heeft. ‘Een goede manier om onrust te stoken, onvolledige informatieverspreiding als verstoringsmiddel’. Hoe vaak dit gebeurt staat er niet bij.   

Die 'korte-klap' blijft de snelste manier om de misdaad te verstoren. In combinatie met dieper speuren. ‘Het dweilen met de kraan open moet veranderen in het grotendeels dichtdraaien van de kraan’. Follow the money-onderzoeken moeten zicht geven op de toplaag. Geldstromen lopen via banken, notarissen en financieel adviseurs en komen uit bij de toplaag.   

De onderzoekers vinden ook dat er verder moet worden gespeurd in familienetwerken, via sociale media. ‘Vrouw en kinderen zijn een goede informatiebron’, staat in het rapport dat constateert dat ‘verdeel- en heerstechnieken werken. Net als een pleidooi om kinderen van criminelen desnoods onder toezicht te stellen. 

‘Sociale gebeurtenissen als doopfeesten, auto- en paardenraces en begrafenissen vormen een waardevolle informatiebron: wie gaat met wie om?' Dat is wel een van de meest opvallende adviezen die de onderzoekers meegeven in het rapport. Als tip, om de onderwereld nog beter bloot te stellen aan het zonlicht.  

Lees ook