Het huis op nummer 19 ligt in een gewone woonwijk. Er tegenover liggen woningen uit de jaren '30 met nette voortuinen. Het bedrijventerrein waar ook de bewuste woning op staat, is echter afgesloten met een fors slot. De ruim twintig auto's die op het terrein staan, komen er voorlopig niet af, dat geldt ook voor de carnavalswagen die er nog staat.

Aan de gevel van het pand hangt een enorm bord. 'Perceel gesloten door de burgemeester van Gilze en Rijen op grond van de opiumwet. Het is verboden dit perceel en de opstallen te betreden'. Het bord weerspiegelt in de ramen van de woonhuizen aan de overkant. De onderwereld en bovenwereld zijn hier op steenworp afstand verbonden.

In december 2018 werd het pand in Rijen gesloten nadat bleek dat een enorm drugslab in de kelder zat. In de kelder stonden productieketels en duizenden liters grondstof voor amfetamine. Het drugslab werd bij toeval aangetroffen. Gemeenteambtenaren, medewerkers van Enexis en agenten waren op het bedrijventerrein voor een bestuurlijke controle en roken een amfetaminegeur. 

Netwerk
Een lucky shot dus eigenlijk, en dat is iets waar crimefighter Hanneke Ekelmans een einde aan wil maken. Ruim een jaar geleden werd ze aangesteld als nieuwe politiechef van de Eenheid Zeeland-West-Brabant. “Ik wil een beter structureel begrip krijgen van wat er gebeurt. Niet één producerende partij uit de markt halen, maar dieper spitten. Er zit een heel netwerk achter de drugshandel. Hoe werkt dat nou precies als je als crimineel logistieke en financiële dienstverlening nodig hebt? Op wat voor manier wordt dat ingezet?”

Brabant verandert langzaam in een narcostaat, hoor je vaker. In onder meer Roosendaal (Amethistdijk), Eindhoven (Shakespearelaan) en Breda (Ahornstraat) werden in 2018 huizen beschoten. Soms had het te maken met ripdeals. Ekelmans: “Je wordt als burger niet vrolijk van een schietpartij in je wijk. Natuurlijk is dat eng, bij het gebruik van wapens schrik je je helemaal rot. Maar ik denk tegelijkertijd dat er burgers zijn, die wisten dat er wapens circuleerden. Dan moet je ook niet verbaasd zijn als er iets gebeurt.”

Ze benoemt daarmee meteen een van haar speerpunten, zowel burgers als bedrijven moeten weerbaarder worden. Het vaker melden bij gemeente of politie als ze vreemde dingen zien. “Kijk naar de woning in Rijen. Later las in ik media dat verschillende buurtbewoners al het idee hadden dat er zaken niet in orde waren.” Meld het bij de wijkagent of via Misdaad Anoniem, bepleit ze. “Heel veel meldingen die we krijgen zijn ook de basis van controles bij de veegweek, die we regelmatig organiseren.”

Tekst gaat door onder video

Pakketpost
De politie merkt dat allerlei instituten en bedrijven bewust of onbewust meehelpen met het in stand houden van criminaliteit. Van een elektricien die een keer helpt bij het aanleggen van stroom in een hennepplantage en daarna niet meer van de criminelen afkomt, tot notarissen die formeel een meldingsplicht hebben als er bijvoorbeeld contant huizen gekocht worden.

”Het zit vaak diep geworteld in de maatschappij. We zien dat ook steeds meer drugs en wapens via internet verstuurd en besteld worden. We gaan met pakketbedrijven in gesprek. Wat voor checks heb je als bedrijf ingebouwd om te zorgen dat je bedrijf niet voor criminele activiteiten wordt gebruikt. Als we bespreken hoe hun bestelproces of logistiek proces werkt, kunnen we ook advies geven over de plekken waar de risico's zitten. Het is te makkelijk voor bijvoorbeeld een pakketbedrijf of vervoerder om te zeggen dat je niet kunt zien of er drugs in een pakket zit. De branche heeft het vaak wel door al iets van het gewone afwijkt,” zegt de politiechef.

Er werd in het verleden vaak te weinig met de beschikbare informatie gedaan. De taskforce Zeeland-West Brabant krijgt van het kabinet 25 miljoen euro extra om drugscriminaliteit aan te pakken. Dat geld gaat onder meer in de aanstelling van dataspecialisten zitten.

Bij de politie zit vaak veel informatie net als bij commerciële bedrijven, bij burgers, maar ook bij de Kamer van Koophandel en de gemeente, stelt Ekelmans. “Van bouwvergunningen tot sociale wetgeving, als je alle laagjes op elkaar legt, merk je dat er plekken zijn die een groot risico vormen. De 25 miljoen investeren we onder meer in datakennis. We moeten de beschikbare data beter ontsluiten en beter analyseren.”

Tekst gaat door onder de video

Belgen
(Cocaïne)criminelen hebben een voorkeur voor West-Brabant, dat gunstig ligt tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen. Er wordt wel informatie uitgewisseld met de Belgen, maar dat gaat moeizaam merkt ze. “We hebben wel Nederlandse collega's die in de haven van Antwerpen aan het werk zijn, maar in het algemeen wordt het uitwisselen van informatie beperkt door wetgeving. Met het Benelux-verdrag moet dit makkelijker worden.”

Dit verdrag werd in de zomer van 2018 door ministers uit Nederland, België en Luxemburg ondertekend, maar moet nog geratificeerd worden. Door het Benelux-politieverdrag wordt het uitwisselen van gegevens verbeterd, zijn er meer mogelijkheden voor grensoverschrijdend optreden en is het doen van politieonderzoek in het buurland eenvoudiger. “Het verdrag maakt het beter, maar de politie is in Nederland wel heel anders georganiseerd dan in België. In België is het fijnmaziger, we kunnen ook niet in elkaars ICT-systemen. Ik zou graag een analyse van de complete grensstreek willen hebben, dat gaan de Belgen niet leveren.”

Tekst gaat door onder de video:

Waar blijft het geld?
Door geldstromen te volgen hoopt Ekelmans meer criminele netwerken op te rollen. Criminelen gebruiken bij drugshandel dezelfde financiële producten als bij mensenhandel en terreurfinanciering. Het gaat vaak om legale systemen. “Geld gaat via trustkantoren en Limited Companies (bepaalde rechtsvorm) naar het Verenigd Koninkrijk. We kunnen in globale zin zien dat het daarna bijvoorbeeld naar Dubai gaat. Maar ik wil eigenlijk weten bij welk bedrijf de criminelen hun geld witwassen. Wordt het omgezet in ontroerend goed, is er een boot gekocht? Die financiële kennis hadden we niet, maar krijgen we door de inzet van dataspecialisten wel. Het zou mooi zijn als je het draadje van de financiële stroom op een bepaald moment kan doorknippen en het criminele systeem zo kan verstoren. Ik heb een groot vertrouwen in de maatregelen die de overheid nu neemt om beter antwoord te formuleren op ondermijnende criminaliteit.”

Drugshandel is van alle tijden, maar schietpartijen in woonwijken zijn relatief nieuw. Er is een jonge generatie criminelen opgestaan, die het gebruik van grof geweld niet schuwen. “Dat zag je in Amsterdam al langer, maar nu is het in heel Nederland een probleem. Ik vind het een zorgelijke ontwikkeling, een van onze prioriteiten is dan ook wapenhandel.”

Tekst gaat door onder de video

Onzichtbare topcriminelen
Volgens externe onderzoeken, onder meer van Bureau Beke, zijn er in Brabant ongeveer 15 onzichtbare topcriminelen die aan de touwtjes trekken en waar veel geweld toe te herleiden is. Andere onderzoekers spreken weer over 35 onzichtbare topcriminelen. 

“Of het er nu 15 of 35 zijn, wij krijgen die namen niet van die bureaus. Ik kan dus niet controleren of het om dezelfde mensen gaat die wij in beeld hebben. Andersom vertellen wij ook niet welke mensen wij in de gaten hebben. Ik heb er alle vertrouwen in dat het merendeel van de namen waar die bureaus op doelen, bij ons bekend is.”

Vergrijzing
Een van de problemen bij de politie is de vergrijzing. Veel rechercheurs en agenten gaan de komende jaren met pensioen. Daardoor ontstaan mogelijk niet alleen een tekort aan mankracht op straat, ook gaat kennis verloren. “Die vergrijzing is mijn grootste hoofdpijndossier. Er zijn genoeg aanmeldingen bij de politieacademie, maar politieagent wordt je niet zomaar. Is de aanwas van jonge mensen afdoende om de formatie op orde te houden? Dat is wel iets waar ik me zorgen over maak.”