De gedragscode wordt vastgesteld door de gemeenteraad, maar als raadsleden de code schenden heeft dat bijna geen gevolgen. "Het ergste wat kan gebeuren, is een openbare berisping in de gemeenteraad door de burgemeester", zegt bestuurslid Erwin Rutten van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Rutten is zelf ook raadslid in Waalre. 

'Morele verplichting'
Volgens Rutten is de gedragscode vooral een 'morele verplichting' die raadsleden aangaan. "Een onderzoek naar het schenden van de gedragscode door gemeenteraadsleden gebeurt niet vaak", zegt Rutten. "Het zal geen gevolgen hebben voor het lidmaatschap van de raad. Voor de Kieswet is het schenden van de gedragscode geen reden om iemand uit de raad te zetten."

Alleen als een raadslid overlijdt of verhuist, is hij of zij geen lid meer van de gemeenteraad. Ook als een raadslid extreem lang afwezig is, kan een lidmaatschap beëindigd worden. Om spookraadsleden te voorkomen. 

'Gentleman's agreement'
Ook volgens universitair docent Julien van Ostaaijen van de Universiteit van Tilburg heeft het schenden van de gedragscode van de gemeenteraad geen grote juridische consequenties. "Het is meer een gentleman's of women's agreement", zegt hij. "Je maakt afspraken, zo gaan we met elkaar om. De gedragscode heeft geen formele tanden, maar als je helemaal geen afspraken maakt, is het vaak al slechter."

Een gemeenteraadslid is dus behoorlijk onschendbaar. "Een raadslid is gekozen", zegt Van Ostaaijen. "Die wil je ook de ruimte geven om de politiek te beoefenen zoals hij of zij dat nodig vindt." 

LEES OOK: Onderzoek naar gedrag Eindhovense raadsleden rond uit de hand gelopen intocht Sinterklaas

'Goed gesprek'
Ook volgens de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) houden de meeste gemeenten het bij een 'goed gesprek'. "Maar als er onrust in de raad ontstaat, wordt er vaak nog een bijeenkomst in de raad gepland, vaak achter gesloten deuren", zegt een woordvoerster.

De maatregelen bij het schenden van een gedragscode kunnen volgens de VNG per gemeente verschillen. In de gedragscode van de gemeente Eindhoven staat dat een schending wel 'gevolgen' kan hebben voor de positie of functioneren van het raadslid.

Zwarte Piet
Burgemeester Jorritsma van Eindhoven heeft opdracht gegeven voor het onderzoek na een melding van een Eindhovense deelneemster aan de demonstratie van Kick Out Zwarte Piet in Eindhoven. Het LPF-raadslid Tjerk Langman had een besloten Facebookpost van haar op het openbare Twitter gezet. De Eindhovense was bang voor represailles. 

CDA-raadslid Linda Hofman plaatste een bericht van GeenStijl op haar Facebookpagina. In het bericht werden hooligans opgeroepen zich te verzamelen op de Markt in Eindhoven. Hofman plaatste bij dit bericht: ‘Schup ze!’. 

De gemeente Eindhoven kan nog niet zeggen hoe lang het onderzoek zal gaan duren.