Het heeft een paar dagen flink geregend. Dat betekent dat er zowaar een klein laagje water in de Groote Meer en de Kleine Meer staat. Maar meestal zijn de plassen middenin het natuurgebied ‘kurkdroog’, verzekert de 83-jarige Nora van den Berg. Ze woont in een huisje dat de randen van het gebied kietelt en kent de omgeving als de beste.

“In de jaren vijftig kocht mijn vader al een stuk bos bij de Kleine Meer. Toen ik 15 jaar oud was ging ik er vrijwel ieder weekend heen vanuit ons huis in Den Haag. Het is er heerlijk rustig. Je hebt hier ook prachtige wandel- en fietsroutes.” Ze heeft in de loop van de jaren gezien hoe het water steeds verder is weggetrokken. “Vroeger kwamen er mensen uit het hele gebied naar de Groote Meer om te schaatsen. Nu is het een woestijn.”

Bijzondere vogels en planten
In het gebied leven unieke vogels en planten. Mede om die reden is de Brabantse Wal een beschermd ‘Natura2000’ gebied. “Wat de Brabantse Wal echt bijzonder maakt, is dat er zwakgebufferde vennen (een ven is een plas die soms droog komt te staan) en stuifzanden naast elkaar voorkomen”, zegt Martin Mos van Natuurmonumenten. “Er bestaan heel veel leefmilieus naast elkaar op een relatief klein gebied.” 

Ook Natuurmonumenten heeft al jaren geleden geconstateerd dat het kwetsbare gebied aan het verdrogen is. Mos: “In Kleine Meer komen nu kleine wilgjes omhoog en grassen doen het goed. Dat betekent dat de begroeiing die bij de vennen hoort, verdwijnt. Dat zijn unieke planten. Dat is erg.” 

Landbouw en drinkwater
Volgens Mos en andere experts zijn er veel verschillende oorzaken voor de droogte. "Je hebt polders aan de rand van het gebied die zorgen voor een lagere waterstand, er is landbouw omheen en er wordt drinkwater uit de grond gewonnen.” Extreem droge zomers zoals afgelopen jaar, helpen niet mee: "Het gebied heeft geen buffers meer om dat op te vangen."

Bij Nora van den Berg wil deze uitleg er niet in. Zij ziet samen met een groepje activisten, onder wie haar zoon Jeroen (56), maar één duidelijke schuldige: drinkwaterbedrijf Evides. 

“Evides pompt elk jaar 10 miljoen kuub water uit de grond. De natuur wordt daar dusdanig door beschadigd dat er gestopt moet worden”, zegt Jeroen. Al vijftien jaar probeert hij met zijn moeder voor elkaar te krijgen dat het wegpompen van het grondwater ophoudt. Zonder veel succes. Daarom willen ze nu naar Brussel. “De belangen van het behoud van de natuur is een Europese richtlijn. Dus het kan daar opgepakt worden.” Stap één is al gezet: “We hebben een brief geschreven aan Europarlementariër Bas Eickhout.” 

Maatregelen
Mos vindt de uitleg van de activisten te eenzijdig. Hij wijst erop dat Evides samen met de provincie en omliggende gemeenten meewerkt aan maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen rond de Groote Meer om de verdroging tegen te gaan. Zo is er onder andere een leiding aangelegd om schoon water uit het Belgische deel van het gebied naar de Groote Meer te brengen. “Die maatregelen hebben zeker effect. We zien positieve ontwikkeling van oeverkruid en ook van soorten vogels.” 

Maar ook hij is niet tevreden. "We zijn als mens de bijzondere vegetatie in een paar decennia om zeep aan het helpen. Daar mogen we echt wel kritisch op zijn." Met de paar ingrepen van nu gaan we het volgens Mos op de lange termijn ook niet redden. “We hebben gered wat er te redden is. Maar de doelstelling is dat er naar een natuurlijker watersysteem gewerkt gaat worden.”

Reactie Evides
“Er zijn veel planten verdwenen en er zijn weinig watervogels. Maar sinds dat er maatregelen zijn genomen bij de Groote Meer, is de situatie verbeterd. Er is daar weer oeverkruid en vorig jaar waren er weer veel watervogels”, zegt Rianne de Voogt van Evides. 

Het bedrijf ontkent volgens haar niet dat het winnen van drinkwater geen effect heeft. “Maar je hebt ook de toename van landbouw, er is allerlei infrastructuur omheen aangebracht. Dat zijn allemaal dingen die invloed hebben gehad.”

Evides is niet van plan te stoppen met het winnen van het grondwater. "Het leveren van drinkwater is een publieke taak. In dit deel van het land is de Brabantse Wal de enige bron waar we betrouwbaar grondwater kunnen winnen. Wij vinden het ook belangrijk om deze bron en de natuur te behouden, daarom investeren we ook in het gebied."