Terbeschikkingstelling (tbs) is geen straf. Het is een maatregel. Je vrijheid wordt afgenomen en je moet naar een gesloten kliniek voor de verpleging: behandeling en begeleiding. De bedoeling daarvan is dat de kans op herhaling afneemt. Met andere woorden: het is belangrijk dat je terugkeert in de samenleving zonder anderen in gevaar te brengen.

LEES OOK:Moordenaar Jesse Dingemans (8) mag tbs-kliniek 12 jaar na moord verlaten voor onbegeleid verlof

Hoeveel tbs'ers zijn er in Nederland?
Julien C. is een van de ruim 1300 tbs-patiënten die er in ons land zijn, volgens cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid (september 2018). Een tbs’er is een patiënt. Iemand met een stoornis of verstandelijke beperking die zorg nodig heeft.

Negen van de tien is trouwens man, tien procent is vrouw.

Waar verblijft Julien C.?
C. is sinds 24 mei 2015 opgesloten in de dr. S. van Mesdag-kliniek. Dat is een oude gevangenis in de stad Groningen waar nu een forensisch psychiatrisch centrum zit met de zwaarste tbs-gevallen van ons land. Er wonen zo’n 245 mannen. De ‘Mesdag’ is een van de zeven klinieken met het hoogste beveiligingsniveau in ons land. Dat wil zeggen een metershoog gevangenishek met detectieapparatuur en camera’s.

Binnen in het gebouw werken psychiaters en psychologen. Maar er is ook verslavingszorg. Julien C. was verslaafd aan het roken van wiet. Artsen, therapeuten, psychiaters maar ook sportleraren en andere trainers begeleiden de tbs’er.

Hoe gaat het verlof in zijn werk?
Een belangrijk onderdeel van de behandeling is het verlof. Mensen moeten leren wennen aan steeds meer vrijheid. Stapje voor stapje, ieder op zijn eigen tempo. Alles is erop gericht dat ze veilig terugkeren, dus normaal functioneren en meedraaien in de samenleving. Resocialisatie heet dat.

Als het kan, begint iemand al na twee jaar met kort begeleid verlof, dus met twee begeleiders (een soort lijfwachten) met wie je gaat winkelen of wandelen. Als dat goed gaat, krijg je een beveiliger of alleen een medewerker van de kliniek mee.

Daarna moet je toestemming vragen voor onbegeleid verlof. Dat kan naar werk of opleiding, buiten de muren van de kliniek. Maar onder strenge voorwaarden. Te laat terugkeren, heeft gevolgen. Als dat goed gaat, mag iemand buiten de kliniek gaan wonen, bijvoorbeeld in een begeleid wonen-project. Gaat ook dat goed, dan mag iemand op proefverlof. Je valt dan nog wel onder de kliniek, maar de reclassering houdt toezicht.

Jaarlijks krijgen de tbs’ers bij elkaar opgeteld 70.000 keer verlof. In dertig gevallen kwam hij of zij in 2018 niet op de afgesproken tijd terug naar de kliniek of hij vluchtte tijdens een begeleid verlof. Vorig jaar is niemand ontsnapt uit een kliniek.

Hoe kan worden ingeschat of iemand klaar is voor verlof?
Iedere tbs'er verschijnt na een of twee jaar in het openbaar voor een rechtbank. Die beoordeelt en beslist of de tbs werkt of niet en hoe het verder moet. Daarbij baseren de rechters zich op rapporten en behandelaars, zoals een psychiater, die vertelt hoe het gaat. Mensen die de patiënt goed kennen.

Op zo'n zitting geeft de officier van justitie de eigen visie en vordert verlenging of het stoppen van de tbs. Overigens mogen ook de minister van Justitie en Veiligheid hun zegje doen als dat nodig is, net als onafhankelijke commissies.

Hoe lang duurt tbs?
Tbs duurt ‘zo lang als het nodig is’. De rechtbank beslist op basis van deskundigenrapporten. Er zijn tbs'ers die er al sinds de jaren negentig middenin zitten, zonder enig perspectief en met amper vooruitgang. Ongeveer honderd mensen zitten al langer dan 15 jaar in tbs. Sommige tbs’ers komen er nooit meer uit, overlijden zelfs in de kliniek.

Anderen zijn na vier jaar al uitbehandeld en klaar voor een veilige terugkeer. De ene patiënt is de ander niet. Sommige tbs’ers werken niet mee aan een behandeling. De kans op herhaling blijft dan bestaan en daarom blijven ze ‘binnen’.

Vrijlating gebeurt alleen als de kans op herhaling heel klein is geworden. Maar dan wordt eerst iemand naar buiten gestuurd onder voorwaarden, zoals dat heet. Dus met strenge afspraken, als bijvoorbeeld een gebiedsverbod of contactverbod en begeleiding van de reclassering.

Gaan vrijgelaten tbs'ers niet opnieuw de fout in?
De tbs kent verhoudingsgewijs een laag aantal ‘recidivisten’, mensen die in herhaling vallen. Zo’n een op de vijf tbs'ers gaat binnen twee jaar weer de fout in. Ze plegen dan opnieuw een misdrijf.

In vier procent van de gevallen plegen ze een ernstig misdrijf. Die incidenten komen dan vaak uitgebreid in het nieuws. Daders zonder tbs die weer vrij zijn, gaan veel vaker de fout in, blijkt uit onderzoek.