Volgens Van Gijzel is het tijd voor een stevige maatregel in de Tweede Kamer: een parlementaire enquête. Omroep Brabant sprak uitgebreid met hem om te horen waarom hij zich zo'n grote zorgen maakt.

Waar gaat het volgens u nu fout bij onze handhavingsdiensten?

"Er zijn een paar hele fundamentele problemen. Een belangrijke is dat de politie in het verleden een sociale afdeling had. Die hield zich bezig met preventie en het verzamelen van informatie. Zij had veel kennis over wat er zich in de buurten afspeelde. Dat is door het vorige kabinet stopgezet en dat merk je nu. Concreet voorbeeld: vaak ziet de omgeving van een jongen al vroeg dat hij aan het ontsporen is, maar die informatie hebben we nu vaak niet meer."

"Daarnaast heb je sinds 2013 de nationale politie in plaats van de regiokorpsen. Bij de nationale politie worden landelijk prioriteiten gesteld, terwijl in de streek De Kempen echt andere problemen spelen dan in een stad als Amsterdam. Dat zorgt voor problemen."

"Dan heb je nog het gegeven dat de grootste organisatie van Nederland helemaal opnieuw is ingedeeld, met mensen op nieuwe plekken en met andere inhoudelijke taken. En daarbovenop is nog eens 400 miljoen euro bezuinigd. Wat je krijgt is een niet efficiënte organisatie die zwaar overbelast is, en daardoor incompetent."

U zegt dat de aanpak van drugscriminaliteit slecht gaat, maar van de politie hoor je die geluiden nauwelijks. Politiebaas Hanneke Ekelmans van West-Brabant zei eerder dit jaar bijvoorbeeld nog tegen Omroep Brabant dat ze veel vertrouwen heeft in de nieuwe maatregelen die er de afgelopen tijd zijn genomen tegen ondermijnende criminaliteit.

"Neem nou een voorbeeld van kort geleden. Er werd een heel groot drugslab opgerold, maar niemand opgepakt. Er worden zo vaak labs geruimd, maar bijna nooit kopstukken opgepakt. Dan kun je toch niet zeggen dat je effectief bent?"

"Een ander voorbeeld is Fons Jacobs - de oud-burgemeester van Helmond die moest onderduiken na bedreigingen - wie is daar nou voor opgepakt? Helemaal niemand. Dat kan toch niet? De politie weet echt wel uit welke hoek zo'n bedreiging komt en wie het is. Ik ben zelf ook regelmatig bedreigd. Toen vroeg ik ook wel eens aan de politie: hoeveel mensen zetten jullie in om hem te pakken? 'Vier.' En hoeveel voor het onderzoek als hij me te pakken had gekregen? 'Vijfendertig.' Dat moet je omdraaien."

Ook wordt er volgens Van Gijzel niet goed samengewerkt door het Openbaar Ministerie (OM) en de politie. "Een voorbeeld uit mijn eigen tijd als burgemeester: in 2011 had ik zes pogingen tot liquidaties in twee weken en ik was daar helemaal klaar mee. We wilden toen een taskforce in Eindhoven om achter de kopstukken aan te gaan. Dan komt er zo'n taskforce waar de officier van justitie van het OM leiding aan geeft."

"Het OM gaat de baas spelen over de politie. De politie had zoiets: wij laten ons niet de les lezen door het OM. Daar komt nog bij dat de leider van de taskforce niet meer namens het OM kan spreken, dus kwam er een tweede officier van justitie bij het team, wat ook weer voor conflict zorgt. Uiteindelijk hebben we geen één van de kopstukken weten te pakken en was het niks anders dan pandjes en labs oprollen. Achteraf wijst iedereen dan naar elkaar."

Minister Grapperhaus, minister van Justitie en Veiligheid, heeft het afgelopen jaar harde uitspraken gedaan over de aanpak van de criminaliteit. Hij zegt juist dat we nu echt de goede kant op gaan.

"De vorige minister Ivo Opstelten zei ook dat het beter ging. Dat moet je als minister zeggen. Maar het gaat gewoon niet de goede kant op. Dat zien we toch allemaal? Janus van W. - de drugsbaron waar de serie Undercover op werd gebaseerd - zei laatst nog dat hij een mol bij de politie had. Je had die mol in Best. Dat werkt toch niet?"

Dan is er volgens Van Gijzel nog de aanhoudende chaos bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid. "Daar begint het. De afgelopen tien jaar zijn er negen ministers geweest. Van de vijf staatssecretarissen zijn er drie afgezet. Bewindspersonen zijn betrokken geweest bij het afdekken van zaken, beïnvloeden van onderzoeken en het achtervolgen van klokkenluiders. Dat is dan het ministerie van rechtvaardigheid en onkreukbaarheid."

U bent niet de eerste die kritiek heeft op politie en justitie, maar wel de eerste prominente (ex-)bestuurder die voor een parlementaire enquête pleit. Is het echt zo erg?

"Dit is een van de grootste problemen in Nederland op dit moment. De grenzen tussen bovenwereld en onderwereld en andersom zijn aan het vervagen. Dat is een bedreiging van de rechtsstaat en onze veiligheid."

In de Tweede Kamer hebben een aantal Kamerleden al gezegd dat ze een parlementaire enquête een stap te ver vinden.

"Ik zag de reactie van de Kamerleden. Die waren het inhoudelijk met mij eens, maar zeiden: 'We moeten geen jaar verprutsen aan zo'n onderzoek'. Maar we zijn al veel langer dan een jaar bezig zonder succes."

"De vraag wie er schuldig is, vind ik niet interessant. Belangrijker is: wat hebben we nodig om ervoor te zorgen dat het wel gaat werken? Dit kabinet heeft best wat geld te besteden. Maar je moet de vinger wel op de zere plek leggen."

En die goede plek is?

"De politie moet beter uitgerust worden. Meer mensen, betere salarissen, betere opsporingsmogelijkheden. Ook moet er een betere juridische weerbaarheid komen. Criminelen nemen nu de duurste juristen aan en daar kan het Openbaar Ministerie nu niet tegenop. Dat is niet goed. Er moet ook meer en betere samenwerking komen tussen politie, justitie en gemeenten."

"En er is een groot cultuurprobleem binnen het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat los je niet van bovenaf op, maar alleen door een proces van openbaarheid en transparantie. Een parlementaire enquête kan daar een goede manier voor zijn. Dan moet er openheid van zaken gegeven worden."