Militair historicus Jack Didden (Waalwijk 1952) doet al sinds de jaren ‘80 onderzoek naar oorlog en bevrijding. Hij promoveerde op de Duitse tegenaanvallen in Brabant. Terug naar september 1944.

Wat was het idee van deze operatie Market Garden?

“Het Duitse leger was eigenlijk verslagen. Achter de rivieren de Seine en de Somme konden ze de geallieerden niet stoppen. De geallieerden vestigden steeds nieuwe bruggenhoofden. Er was geen houden meer aan. Legerleider Walter Model stuurde een telegram aan Hitler met de opmerking: ‘De deur naar Het Rijk staat wagenwijd open’. Het enige wat de Duitsers nog konden doen was het ‘vertragend gevecht’ aangaan en zo tijd winnen, de vijand uitputten. Als de geallieerden in dit tempo doorgingen zou er bij de oude ‘Westwall’ bij de Duitse grens een gelegenheid zijn om een samenhangende linie op te bouwen.”

Wat waren de doelen van de geallieerden?

“De Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery zag een gat in de Duitse verdediging en wilde de rivier de Rijn over. Zo kon de troepenmacht dwars door het Ruhrgebied, met alle oorlogsindustrie, de Noord-Duitse laagvlakte in. Door vanaf de Rijn op te rukken naar het IJsselmeer werden tegelijk alle Duitsers ten westen daarvan afgesneden van het Rijk. Zijn ondergeschikte generaal Miles Dempsey zei: ‘Speed is important’. Het was een soort omgekeerde blitzkrieg. Ze dachten dat er hiermee een reële kans was om de oorlog snel te beëindigen. Er was groot optimisme in het geallieerde kamp. De fout alleen was dat ze na de verovering van Antwerpen op 4 september, een gevechtspauze hielden van 24 uur. Duitsers gebruikten die pauze om zich razendsnel in te graven langs het Albertkanaal. De kansen keerden na dat moment.”

Besloten werd tot een snelle verrassingsaanval door Eindhoven en Veghel naar Arnhem. Was er een reden om voor juist die route over ‘De Corridor’ te kiezen?

“Het was de kortste weg naar het noordoosten. Een weg met bruggen en betere wegen. Gewoon op de kaart kijken. Maar dat deden de Duitsers ook.”

Ja? Wisten de Duitsers ze wat er ging gebeuren?

“De Duitsers kregen signalen uit België. Ze wisten dat de aanval uit het zuiden zou komen. Ze waren ook al langer bang voor luchtlandingen. Maar als ze het echt in detail wisten, dan hadden ze op de Sonse Heide gelegen en daar waren ze niet.”

Hoe verliep de opmars?

“Bij Son en Grave waren de luchtlandingen geslaagd. Bij Heeswijk ging het minder goed. Die eenheid landde verkeerd. ‘Wrong field again’, zei hun commandant, net als in Normandië. Einde van de dag hadden ze hun bruggenhoofden. Alleen de brug bij Son was opgeblazen maar de Amerikanen konden toch oversteken."

"De Britten hadden intussen Valkenswaard bevrijd. Dag 1 dus redelijk volgens plan. Op dag 2 lieten de Britten zich op de Aalsterweg (waar nu het hotel staat) onnodig lang ophouden. Vanuit Son bevrijdden de Amerikanen redelijk eenvoudig Eindhoven. Dag 3 lag er een nieuwe brug bij Son en gingen ze als een speer door Brabant met al die duizenden voertuigen. 19 september begonnen de eerste Duitse tegenaanvallen. Bij het kanaal in Son was er een kleine tankslag. Rond de landingsterreinen bij Son werd de Duitse 59e divisie volledig in de pan gehakt.”

Wat deden de Duitsers? Wat was hun tactiek?

“Zoals ik al aangaf: zo snel mogelijk een tegenaanval lanceren. Dat was standaard tactiek. Ze hadden daarbij wel mazzel. Aan de westkant van de corridor was het Vijftiende Leger net aangekomen uit Vlaanderen en Zeeland. Dat moest eigenlijk in West-Brabant blijven, boven Antwerpen. Maar ze waren met spoed naar De Corridor gegaan, een deel zelfs te voet. Aan de oostkant was er niks. In allerijl zijn daar toen opleidingseenheden rechtstreeks uit de kazernes in Duitsland aangevoerd en natuurlijk de eerder genoemde tankeenheid.”

Waar ging het mis in Brabant?

“Het begon al met beperkingen van de geallieerde luchtmacht. Aanvoeren van de eenheden uit de lucht in drie golven, verdeeld over drie dagen. Daarnaast wilden de Amerikaanse jagers alleen vliegen bij helder weer en goed zicht. Haast ongelofelijk ... en dat terwijl de Duitse tanks voor iedereen zichtbaar dwars door Helmond reden en een makkelijk doelwit waren. Duitsers konden zich wel erg makkelijk verplaatsen. Luchtsteun door de daarvoor bedoelde ‘Second Tactical Air Force’ is er eigenlijk maar twee keer geweest.
Verder de route die ze al snel ‘Hell's Highway’ gingen noemen: die weg was smal en kwetsbaar voor tegenaanvallen. Dat zag je wel bij Veghel. Eerst blokkeerden de Duitsers een etmaal lang de weg tussen Uden en Veghel. De halve Guards Divisie (tanks) moest daarvoor terugkomen uit de Betuwe. Een dag daarna konden andere Duitse eenheden buurtschap Koevering 44 uur lang bezetten. Dat was wel de genadeklap.”

Er is ooit een Hollywoodfilm over gemaakt: ‘A bridge too far’, over de brug bij Arnhem die de geallieerden als enige brug niet konden veroveren. Zijn er nog hardnekkige mythes over Market Garden?

“Het was eigenlijk nooit een ‘brug te ver’ maar: ‘een week te laat’. De geallieerden hadden na de val van Antwerpen sneller moeten doorpakken. Er is te lang gewacht met de verrassingsaanval.”

Het had kunnen lukken?

“Zeker. Dan was Montgomery voortaan ‘geniaal’ genoemd. Het Duitse leger in het westen was echt verslagen begin september. Maar dat veranderde snel. De strijd laaide in alle hevigheid weer op vanaf 6 september.”

Omroep Brabant doet dagelijks verslag van de gebeurtenissen toen en nu rond de bevrijding van Brabant in 1944: Van de Slag om de Schelde tot aan Market Garden. Volg dinsdag ook het liveblog met daarin alle gebeurtenissen van uur tot uur, exact 75 jaar geleden.