Bryce (94) wordt bijna doodgeknuffeld als een van de laatste oorlogsveteranen: ‘It’s wonderful’
Afgelopen weken volgde hij het spoor van de bevrijdingsroute van zijn eenheid, de 104e infanteriedivisie: Zundert, Rucphen, Oudenbosch, Standdaarbuiten, tot ze aan de oevers van het Hollandsch Diep. Vooral de gevechten aan de rivier de Mark begin november 1944 herinnert hij zich nog goed.
Er zijn er steeds minder over van de mannen van toen die ons bevrijd hebben. Bij deze grote herdenking waren ze er op de meeste plekken al niet meer bij. Dat kan ook niet anders. Het zijn allemaal negentig-plussers, sommigen al rond de 100.
Als ze er wél waren, dook iedereen bovenop ze. Publiek, media, burgemeesters. Dat merkten bijvoorbeeld ook Jim en Vincent van de 101e Airborne Divisie bij Eerde, acht Polen in Breda, vier Britse bevrijders in Den Bosch. En Amerikaan Bryce, die zowat werd doodgeknuffeld.
Als je de enige bent, zijn alle schijnwerpers op je gericht. Of zoals de touroperator onderweg zegt: hij is een zeldzaam schepsel, ‘a rare creature’. Iedereen wil met je op de foto. Vooral ook omdat veel mensen beseffen dat het steeds bijzonderder wordt, zo'n Tweede Wereldoorlog-veteraan.
Bryce groeide op in Ohio. Recht uit school moest hij het leger in. Na een basisopleiding voer hij als 18-jarige soldaat de oceaan over. Hij had nog nooit gevochten. Via Normandië trok hij Europa in. Bij de 104e infantieriedivisie, bijnaam: The Timberwolves (de Boswolven) Hij zat bij een anti-tankeenheid en moest mijnen en versperringen opruimen, zodat ze konden oprukken.
Toen ze aankwamen bij Zundert zagen ze voor het eerst de vijand. Ervaren Duitsers die fanatiek vochten terwijl de oorlog al eigenlijk verloren was. Als ze in het nauw kwamen kenden ze geen overgave. Ze trokken zich terug op een nieuwe linie en dan begon alles weer opnieuw. Lastig was de opmars in de herfst van 1944 en de verliezen waren groot.
De ellende van toen staat in schril contrast met de hartelijke ontvangst nu.
Bryce zijn vrouw is een tijdje terug overleden. Maar hij is niet alleen op zijn reis naar Europa. Zijn zoon en kleinzoon ondersteunen hem soms letterlijk. Met zijn allen rijden ze aangenaam in een grote touringcar met reisleiders hun route
Ook familieleden van andere inmiddels overleden veteranen reizen mee. Die dragen hun vader met zich mee. In hun hart en gedachten, maar soms letterlijk, in de vorm van een geplastificeerde foto. De oude veteranenclub was opgeheven. Het reisgezelschap heeft een nieuwe opgericht: de Timberwolf Pups.
En overal altijd die warme ontvangst. De Nederlanders vindt hij toch het speciaalst. “De gastvrijheid is moeilijk uit te leggen. In mijn land is dat anders. Het voelt als een eer om hier te zijn. Wonderful!”
Als Bryce op deze oktoberdag aan de oevers van de rivier De Mark bij Standdaarbuiten komt er weer iets terug van toen. Aan de rivier heeft hij herinneringen. Hier werd het heftig. “Difficult”, noemt hij het zelf: moeilijk. Bryce wijst naar de oude loods aan de overkant van de rivier die hij ‘The Warehouse’ noemt: bezet Duits gebied in november 1944. “Daar zat het vol met wapens, machinegeweren. We moesten eromheen. Vanuit hier moest ik een makkelijke weg vinden en moesten we gewoon aan de overkant komen zonder neergeschoten te worden”.
De Duitsers hadden aan de noordoever net een nieuwe linie opgezet en deden er alles aan om de oversteek over de rivier te voorkomen. Bij de Goudbloemsedijk die vol mijnen lag, voeren de Amerikanen in bootjes de rivier over terwijl ze onder vuur lagen. “My job was explosives", zegt Bryce. "Ik moest de weg vrij maken voor de infanterie die achter me aan kwam. Als er een mijnenveld opdook was het mijn taak om er een gat in maken. Soms zat ik ook achter de soldaten."
Dit is de vierde keer dat Bryce het Europese slagveld bezoekt. In 1994 (50 jaar herdenking) waren ze nog met drie volle bussen, nu met eentje. En altijd reizen ze dezelfde route zoals in 1944.
Na Brabant kwamen de Duitse steden Aken, Keulen en gingen ze dieper het land van de vijand in. Hij trok met de Timberwolves naar Nordhausen waar hij een concentratiekamp bevrijdde, waar dwangarbeiders V2’s maakten.
Duitsland maakte diepe indruk. Een ontmoeting met een kind spookt nog steeds door zijn hoofd. Het was in Bitterfield. “Er kwam een jongetje naar me toe, Hans. Hij was zes jaar oud. Hij was iedereen kwijt, pa ma, vier broers en zussen. Ik gaf ‘m extra brood. Iemand maakte een foto. In 2003 ben ik naar hem op zoek gegaan en hij leefde nog. Ik was enorm verrast toen ik hem ontmoette. Allebei huilden we.” zegt Bryce met tranen in zijn ogen, “I was so lucky”, voegt hij eraan toe.
Bryce Thornton maakte vreselijke dingen mee. Zo bracht hij een levensgevaarlijk gewonde kameraad in veiligheid. Hij deed zijn indrukwekkende verhaal ook voor een Amerikaans veteranenproject:
Zijn dienstplicht in Duitsland eindigde bijzonder. Ze ontmoetten het Russische leger, dat uit het oosten kwam om Europa te bevrijden.
Vietnam
Zoon Michael is zelf ook veteraan. Hij diende in Vietnam. Hij was commandant van een tankeenheid. Michael weet ook wat oorlog is.
Zoon Michael en zijn zoon zien vader en opa van dichtbij de hele dag. Als hij huilt raakt dat ze ook.
Er zijn er veel meer mensen die geraakt worden door de verhalen van Bryce. Omdat iemand het vertelt die er zelf bij was. En dat wordt zeldzaam.
Brabant Bevrijd
Brabant sluit een lange periode van herdenken af. Tussen 31 augustus en 9 november besteedde Omroep Brabant dagelijks aandacht aan oorlog en vrede. In ongeveer die periode in 1944 is het grootste deel van Brabant bevrijd. Maar plaatsen in de huidige gemeente Altena en in de Peel volgden daarna pas. De Tweede Wereldoorlog was nog niet voorbij. Op sommige plekken, zoals Kapelsche Veer, kwam de oorlog begin 1945 zelfs in alle hevigheid terug. Ook daarbij staan we stil.