“Vreemd om vrij te zijn, het moment, waar je toch in stilte zoo vaak naar verlangd had. Het was of er iets open brak, of een lang gedragen gezwel in je ziel doorging. ’t Gaf een weldadig, zwevend gevoel, dat me meer stil, dan uitbundig maakte. Nog lang hing de nevel over de vreugde, van de gevaren voor anderen; Nijmegen heette te branden, er werd gevochten enz. enz. Maar wij – en dat overheerschte, we wisten ons vrij.”

Het is zomaar een stuk uit het dagboek van oud-premier Jan de Quay. Hij schreef het op 19 september 1944 toen de bevrijding van het Zuiden van Nederland net was begonnen. Nu na 75 jaar is het moment waarop het dagboek openbaar wordt.

Jan de Quay (1901-1985) was van 1946 tot 1959 Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant en aansluitend minister-president van het naar hem genoemde kabinet De Quay (1959-1963). Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse politiek van de twintigste eeuw.

Tekst gaat verder onder de foto

'Maak me zorgen over Prins Bernhard'
“Mijn grootvader begon in 1944 met een dagboek. De bevrijding kwam er aan, hij wist dat hij vanaf dat moment een belangrijke rol zou hebben in de samenleving. En hij dacht ‘ik ga heel veel mensen tegenkomen en dingen meemaken.’ Daarom begon hij een dagboek”, vertelt kleinzoon Cas de Quay.

Nu is het vooral een document dat je terugbrengt naar de belevenissen en gedachten van Jan de Quay tijdens de bevrijding. Zo schrijft hij op 26 oktober 1944: “Ik maak mij zorgen over Prins Bernhard. Allereerst bevestigde Rudi het ontstellend bericht, dat hij de prinses als echtgenoot bedroog en een verhouding had in England. – Ik vind het ellendig. De gevolgen zijn in ons volk nog niet te overzien. – Je land mag je niet verraden, je vrouw klaarblijkelijk wel. – Wie zal hem eens de les lezen? – Ook t.a.v. de ondergrondsche strijdkrachten moet hij oppassen. Het wilde optreden zet veel kwaad bloed. – Het mag geen SS worden!!”

Enorme klus
Het dagboek van Jan de Quay is online te lezen bij het Brabants Historisch Informatiecentrum. Het eerste deel dat gaat van september 1944 tot begin 1945 is daar helemaal te lezen. Ook de andere delen worden openbaar, maar die moeten eerst gedigitaliseerd worden. Dat gaat een grote klus worden volgens Cas de Quay: “Je kunt je voorstellen. Het zijn 25 delen. Hij schreef 40 jaar lang elke dag ongeveer 10 regels. Dat is een enorme klus om dat te verwerken.”