Met plaagstoten komen: dat was het enige wat de Duitsers nog lukte in deze periode. In de Ardennen deden ze dat op 16 december 1944 met een enorme tegenaanval, die 75 jaar geleden rond deze tijd behoorlijk was vastgelopen in de bossen daar. Er was nog wél een geheim plan om rond de kerst ook over de grote rivieren via Brabant naar Antwerpen te gaan. Maar daar leek het verrassingseffect ook met de dag minder te worden.

Daarom probeerde de vijand het via de lucht. Op nieuwjaarsdag, een dag waarop veel mensen met andere dingen bezig zijn, zou je denken. Niet dus.

'Luftwaffe was dood'
Het bijzondere was dat er al maanden bijna geen Duitse vliegtuigen waren gespot in het Nederlands luchtruim. Vanaf de zomer van 1944 leek de Duitse luchtmacht, De Luftwaffe, op sterven na dood. De geallieerden domineerden. Hun inlichtingendiensten zagen ‘de bui’ dan ook totaal niet hangen.

Overal in Brabant hadden de geallieerden vliegtuigen gestationeerd voor aanvallen op Duitse doelen. De belangrijkste bases waren Eindhoven, Gilze-Rijen, Woensdrecht en Volkel. Daar is in al die jaren niks aan veranderd.

Bommen en raketten
Er waren zelfs extra vliegvelden aangelegd of nog in aanleg: bij Helmond, De Rips, Heesch en Mill. Bovendien stonden er gigantische aantallen batterijen luchtafweer die ook werden ingezet tegen de vliegende bommen (V1’s) en raketten (V2’s) Die werden in deze tijd door Hitler-Duitsland op Antwerpen en Londen afgestuurd maar ook op Brussel en Luik.

Wat de Luftwaffe precies wilde bereiken met Unternehmen Bodenplatte? Kortweg komt het erop neer dat de Duitsers heel veel last hadden van de geallieerde luchtmacht. Die was zo de baas dat de Duitsers overdag amper veilig konden rondrijden. Veel verplaatsingen waren ‘s nachts om met slecht weer.

Doelwit Eindhoven
Een van de Duitse eenheden die de aanval uitvoerden, stond op de Luftwaffe-basis Lippstadt, achter Dortmund. Jagdgeschwader 3 kreeg bevel om op nieuwjaarsochtend rond kwart over acht op te stijgen. Met de forse vloot van 72 jachtvliegtuigen kregen ze een uurtje later Helmond al in het vizier en daarna Eindhoven.

Op vliegbasis Eindhoven (vliegveld Welschap) stonden maar liefst 175 geallieerde vliegtuigen gestationeerd. Op deze nieuwjaarsdag ging de oorlog ook gewoon door. Niks uitslapen. In alle vroegte waren al geallieerde vliegtuigen opgestegen voor operaties aan het front. En er stonden nét acht Hurricanes klaar om te vertrekken.

Het was tegen half tien toen de FW 190’s laag kwamen aanvliegen. Ze namen alles en iedereen onder vuur. 45 geallieerde vliegtuigen werden compleet verwoest, 35 raakten beschadigd. Spitfires, Typhoons, Mustangs en Ansons. Allerlei type vliegtuigen werden geraakt. Ook loodsen en hangars gingen in vlammen op.

Maar de verrassing duurde maar kort. Er werd groot alarm geslagen in heel Nederland, België, Luxemburg en Noord-Frankrijk. Geallieerde jagers gingen massaal in de tegenaanval. Luchtafweer schoot diverse aanvallers neer.

Kreupel
De chaos was compleet. Bij de Duitse legerleiding in Nederland wisten veel commandanten van niks. Ze dachten dat het geallieerde vliegtuigen waren die aanvielen. Want er vlogen al maanden bijna geen Duitse vliegtuigen meer rond. Hun eigen trotse Luftwaffe was kreupel. Generaal Schwalbe die zich voorbereidde op een grote aanval bij Kapelsche Veer in Brabant wist ook van niks. Dat had tragische gevolgen. Terwijl hij de schuilkelders in dook, schoten zijn mannen van de luchtafweer zeker drie van hun eigen Luftwaffe-toestellen neer. Op meer plekken was er sprake van friendly fire.

De Duitse actie was gericht tegen verschillende vliegvelden:

• Eindhoven lag nieuwsjaarochtend onder vuur. Gilze Rijen volgde. Bijzonder hier was dat de Duitsers een nieuwe uitvinding hadden ingezet: een veel bommenwerper met straalmotoren: de Arado AR 234. Zes van deze snelle toestellen bombardeerden de vliegbasis. Het effect was beperkt. Een paar beschadigde vliegtuigen en tien lichtgewonden.
• Vliegveld Volkel moesten de Duitsers ook aanvallen maar dat vlogen ze per ongeluk voorbij. Het werd ook zwaar verdedigd met veel luchtafweerkanonnen. Jagdgeschwader 6 kreeg hier de taak. Meer dan 70 vliegtuigen voerden deze aanval uit. Maar het was geen groot succes. Zeker 15 Duitse vliegtuigen werden neergehaald.
• Vliegveld Woensdrecht was ook een doelwit maar de Luftwaffe kon die basis niet vinden. Er was te veel mist. De luchtafweer haalde hier wel twee Duitse toestellen neer.

In de loop van nieuwjaarsdag begon het tij te keren. De Duitsers verloren tientallen toestellen door luchtafweer en bij luchtgevechten. Er crashten toestellen bij onder meer Hoeven, Oudenbosch, Stampersgat, Willemstad, Breda, Zundert, Oosterhout, Alphen, Molenschot, Oirschot, Woensel, Heesch, Mill, Veghel, Erp, Gemert en Beers.

Echt overal moet het te merken zijn geweest dat er iets groots gaande was. In Nederland (vooral in Brabant) crashten zeker 183 vliegtuigen of ze werden vernietigd op de grond. Zowel Duits als geallieerd. Dat blijkt uit cijfers van de Studiegroep Luchtoorlog.

Er werd veel geïmproviseerd op deze dag. Er waren kort na de bevrijding meer vliegvelden in Brabant. Zo lag er tussen Heesch en Nistelrode ook een vliegveldje. De Duitsers wisten dat vermoedelijk niet, maar zagen de landingsbaan en besloten dat ook maar aan te vallen.

Vliegbasis Eindhoven werd uiteindelijk het zwaarst getroffen: 70 toestellen vielen ten prooi aan de aanvallers. En er waren uiteindelijk 17 doden en 50 gewonden te betreuren. Maar later die dag werd de basis alweer in gebruik genomen en stegen er gewoon weer aanvalsjagers op voor een missie in Duitsland.

Ondergang
De geallieerden krabbelden snel op. Ze konden binnen een dag alle verloren toestellen vervangen.

De Duitsers niet. Ze probeerden het nog wel mooi te verkopen in hun bioscoopjournaal maar het was vooral schone schijn. Ze domineerden al lang niet meer. Bij deze operatie waren zo veel Duitse toestellen verloren dat operatie Bodenplatte de ondergang nog eens versnelde.

De Luftwaffe kwam hierna nooit meer echt van de grond, zowel letterlijk als figuurlijk.

LEES OOK: Kat en muis aan de Maas: de strijd om een Brabants eiland begon