Holocaust-overlevende wil dat nazi-expositie doorgaat tijdens herdenking: 'Dit moet iedereen zien'
Weisz raakte in Auschwitz bijna zijn hele familie kwijt, onder wie zijn vader en moeder, broertje en twee zusjes. Nog 22 andere familieleden lieten het leven in het vernietigingskamp. Zelf wist hij in Assen te ontsnappen.
LEES OOK: Politieke partijen: 'Holocaust-expositie Den Bosch moet sluiten op herdenkingsdag Auschwitz'
“Het klinkt misschien gek uit de mond van een overlevende die dat allemaal heeft meegemaakt. Sommige mensen zullen mij ‘knettergek’ noemen. Maar ik vind dat iedereen kennis moet nemen van wat er zich in de Tweede Wereldoorlog allemaal heeft afgespeeld, en vooral hoe dat zich kon afspelen.”
De Bossche partijen Lokaal Gestemd en Bosch Belang scharen zich achter de protestactie ‘Stop nazi-expo Den Bosch’. De herdenking van Auschwitz vindt internationaal plaats op 27 januari. De herdenking in Nederland wordt gehouden op de dichtstbijzijnde zondag, op 26 januari. Op de dag van de herdenking is de expositie geopend en uitverkocht. Volgens de gemeente Den Bosch is er al in een vroeg stadium contact geweest met de museumleiding en onder meer om die reden besloten om de aankomst van de herdenkingswandeling, zondag, na sluitingstijd van de expo te plannen. Burgemeester en Wethouders antwoorden dit op raadsvragen.
Niet alleen de expo; ook de ligging van het Design Museum is in verband met deze tocht een gevoelig punt. Het museum ligt tegenover de Joodse namenplaquette aan De Mortel. Daar komen de deelnemers zondag aan het eind van de middag aan. Weisz snapt dat de herdenking bij het monument de kwestie ingewikkelder maakt, maar mede omdat het museum dicht is op het moment van de herdenking maakt dat volgens Weisz weinig uit.
'Niet wegkijken door controverse'
De expositie belicht hoe vormgeving en kunst hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de nazi-ideologie. “Dat doet ze uitstekend. De expositie behandelt ook de mechanismes van de wegkijkers en de meelopers tijdens de Tweede Wereldoorlog. De wegkijkers denken: het gaat mij geen barst aan wat er allemaal gebeurt, terwijl de meelopers zich bij een organisatie aansluiten. En zo zijn beide groepen op een gegeven moment medeplichtig geworden aan een van de grootste misdaden in de menselijke geschiedenis.”
Hij vervolgt: “Denk aan de Nacht van het gebroken glas [de Kristallnacht - red.]. Mensen keken de andere kant op toen synagogen in brand werden gestoken en eigendommen van Joden werden vernield. Wegkijkers werden mededaders. Dat principe is heel bekend en de tentoonstelling laat zo’n mechanisme op een hele goede en indringende manier zien.”
Arthur Graaff, de coördinator van de protestactie, stelt dat de expositie ‘sterk afwijzende reacties heeft opgeroepen, vooral vanuit de Joodse gemeenschap’. Volgens de initiatiefnemer hebben onder meer het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap, een Nederlandse opper-rabbijn en verschillende holocaust-overlevenden zich tegen de expositie uitgesproken. Weisz begrijpt die commotie.
“Toen ik van de tentoonstelling hoorde keek ik ook even op: moet dit nou wel? Ik begrijp de mensen die ertegen zijn. Al die nazisymbolen en dergelijke: het is heftig. Maar je kunt de ogen niet voor zo’n kwaad sluiten. Absoluut niet. Nadat ik de tentoonstelling gezien had, dacht ik, dit moet iedereen zien. Dit is waartoe reclame en publiciteit kan leiden. Je laat je inpakken.”
Lering
Ook Timo de Rijk, directeur van het Design Museum, begrijpt de kritiek. Ook hij zegt dat er in overleg met de gemeente rekening wordt gehouden met de kwestie.
“We hebben de expositie met een maand verlengd, dus we wisten dat deze datum eraan zat te komen. In overleg met de gemeente is toen besloten om toch door te zetten. We snappen dat het gevoelig ligt, maar daarom zouden mensen juist onze expositie op een dag als deze moeten zien”. Weisz is het daar volledig mee eens.
“Ja, er zit een stuk verheerlijking in die nazi-stukken", vertelt hij. "Daardoor zijn er heel veel mensen achteraan gehold toen de tentoonstelling in het nieuws was. Maar het museum laat eigenlijk bijna kil zien wat er gebeurd is, zowel in aanloop naar als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vandaag zijn er mensen genoeg, fascisten, die dezelfde retoriek gebruiken als in de jaren dertig. Ook daarom is die tentoonstelling belangrijk. Mensen moet er lering uit trekken.”