“De ziekte lijkt, met wat er nu bekend is, niet heel besmettelijk. De ziekte lijkt ook niet makkelijk van mens op mens overdraagbaar”, zo tweet het RIVM in de ochtend van 29 januari. Met de kennis van nu een opmerkelijke boodschap, maar destijds werd er nog volop onderzoek gedaan naar het nieuwe virus. In Nederland zijn dan nog geen patiënten opgedoken. Maar in China zijn al wel 571 besmettingen bekend, grote attracties in epicentrum Wuhan zijn gesloten en in Frankrijk waart het virus ook al rond.

Inmiddels weten we dat het coronavirus juist erg besmettelijk is. Een coronapatiënt besmet voor zover bekend gemiddeld (dus zonder de maatregelen zoals die nu gelden in Nederland) twee à drie andere personen. Bij de gewone griep ligt dit aantal op 1,3. Of het virus ook overdraagbaar is als je geen symptomen vertoont is nog onduidelijk, het RIVM gaat uit van ‘hoe zieker hoe besmettelijker’.

Hebben we corona onderschat?
Door naar 14 februari, er is op dat moment nog steeds geen coronapatiënt in Nederland. Aura Timen van het RIVM legt in een video op Twitter uit dat we ons geen zorgen hoeven te maken over het nieuwe virus. Als een patiënt verdacht is wordt hij direct getest en bij een positieve uitslag volgt isolatie en een contactonderzoek. Het is op dat moment de standaard aanpak: mensen die terugkomen uit China of van wintersport in Noord-Italië moeten zich melden als ze klachten krijgen.

De uitslagen van die tests geven hoop: toenmalig minister Bruins meldt op 27 februari in een speciale uitzending over corona dat van de zestig afgenomen tests niemand positief was. Goed nieuws, het virus heeft Nederland nog niet bereikt. Enkele minuten later krijgt hij live in de uitzending een briefje in zijn handen gedrukt: de eerste coronapatiënt ligt in het ziekenhuis van Tilburg.

Speelde carnaval een rol?
Die eerste patiënt, een man uit Loon op Zand, vierde enkele dagen voor zijn opname nog carnaval in Tilburg. Vijf dagen later bleken twee andere coronapatiënten ook in Tilburg gefeest te hebben. De conclusie ligt voor de hand: het drukbezochte Brabantse carnaval heeft de snelle verspreiding van corona in Nederland mogelijk gemaakt. Maar volgens het RIVM waren de drie patiënten niet besmettelijk tijdens carnaval (want: niet ziek) en in de Brabantse ziekenhuizen zijn begin maart ook geen verdachte gevallen van longontsteking gemeld.

Inmiddels is van die stelligheid weinig meer over. Afgelopen woensdag zat RIVM-directeur Jaap van Dissel bij Nieuwsuur. Achter hem een grafiekje met de besmettingsgraad van mensen (de mate waarin een coronapatiënt anderen kan besmetten). Bij 24 februari staat een carnavalskroontje getekend, er is daar een duidelijke piek te zien. Van Dissel: “Dat komt door de carnavalsvieringen, waarbij natuurlijk intensieve contacten waren. Het was voor het virus eenvoudig om over te slaan.” Ondertussen lezen we ook veel verhalen over (ex-)patiënten die ziek zijn geworden na een wintersportvakantie. Was de wintersport, wellicht samen met carnaval, soms de grote boosdoener?

Contactonderzoek bleek niet de manier
Contactonderzoek zou het antwoord op die vraag kunnen leveren. Dan wordt namelijk per besmetting onderzocht waar de patiënt is geweest, en met wie hij contact heeft gehad. Het was ook de methode die het RIVM al sinds januari noemt in haar tweets, en waarom we ons ‘geen zorgen’ hoefden te maken. Maar die methode blijkt niet te werken.

Op 12 maart meldt Jaap van Dissel van het RIVM in een persconferentie dat Noord-Brabant ‘een nieuwe fase’ ingaat. De besmettingen (op dat moment 273 in onze provincie) zijn ‘mogelijk verder dan we eerder konden aannemen’. De aanpak van signaleren, isoleren en contacten opsporen blijkt niet gewerkt te hebben, het virus heeft vooral in Brabant veel mensen ziek gemaakt. Velen van hen hebben slechts milde klachten, waardoor er geen huisarts of ziekenhuis aan te pas is gekomen.

Dit vraagt een nieuwe aanpak met nieuwe maatregelen. Die maatregelen blijven komen, op 23 maart besluit het kabinet over te gaan op een ‘intelligente lockdown’. Ze lijken wel te werken: woensdag meldde Van Dissel een lichte afvlakking in de toename van het aantal nieuwe patiënten. Het is te vroeg om echt enthousiast te zijn, komend weekend zullen we merken of we het coronavirus onder de duim hebben.

Lees alles over het coronavirus op onze speciale themapagina.