Video

Welk insect dat eitjes wegschiet, is dit? Frans Kapteijns beantwoordt vragen in Stuifm@il

31 mei 2020 om 10:39 • Aangepast 7 juni 2020 om 08:44
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer in Stuifmail aandacht voor een zeldzame kever, een zeldzame plant, een onbekend insect en een vlieg die eitjes afschiet.
Profielfoto van Frans Kapteijns
Geschreven door

Eitjes wegschietende vlieg
Op de openingsfoto zie je een donker tweevleugelig insect op een arm zitten. De vleugels eindigen in een doorzichtige band en de kop heeft een wat grijze kleur. We hebben hier te maken met een vlieg, namelijk de muurrouwzwever. Muurrouwzwevers zijn insecten die behoren tot de familie van de wolzwevers. Wolzwevers zijn parasitaire insecten, die hun eitjes leggen op eieren of larven van andere insecten. Hun prooidieren zijn zeer variabel, van vlinderrupsen tot eieren van sprinkhanen, bijen en wespen. Muurrouwzwevers leggen hun eitjes op metselwespen en metselbijen. Beide metselsoorten leggen hun eitjes in gaatjes in muren of houten palen. Het vrouwtje van de muurrouwzwever schiet al vliegend, voordat het nestgaatje wordt afgesloten, een eitje in het nest van deze prooidieren. Uit dit eitje van de muurrouwzwever komt een larve, die zich voedt met de larve van de metselbij of metselwesp. In juni komt dan het volwassen insect uit het gaatje gekropen en dan begint het proces weer van vooraf aan. Leuk weetje: de meeste wolzwevers zijn warmteminnend, vandaar dat deze soort relatief veel in stedelijke omgeving te zien is.

Een neushoornkever (foto: Rina Diepstraten).
Een neushoornkever (foto: Rina Diepstraten).

Zeldzame kever
Op de bovenstaande foto zie je heel duidelijk een neushoornkever. Will Diepstraten wil weten of dit zeldzaam is. Bij mijn weten is dit zeker een zeldzaamheid. Zelf ken ik deze kever enkel van mijn vakanties in Frankrijk. Toch komen er af en toe ook meldingen vanuit ons land binnen. Bijvoorbeeld in 2016, in Heeze. Het programma Vroege Vogels maakte toen bekend dat in een composthoop in Heeze larven van de neushoornkever waren gevonden. Op de website van de soortenbank kun je lezen, dat wij hier in Nederland aan de noordelijke rand van het verspreidingsgebied zitten. Overigens komen de laatste jaren vaker meldingen binnen dan twintig jaar geleden. Neushoornkevers zijn heel grote kevers - vier centimeter groot - en ze behoren tot de familie van de bladsprietkevers waartoe onze bekende meikever ook behoort. Larven van neushoornkevers leven drie tot vijf jaar in rottend hout van diverse loofboomsoorten en dus ook in composthopen.

Een vuurwants (foto: C. Klerks).
Een vuurwants (foto: C. Klerks).

Onbekend insect
Op de foto hierboven zie je een rood insect met prachtige zwarte figuurtjes. We hebben hier te maken met een vuurwants. Vuurwantsen zijn vooral plantenzuigers, maar soms zuigen ze ook dode insecten leeg. Indien er niet voldoende planten of dode insecten zijn, beginnen ze aan levende insecten. Is dan de honger nog niet gestild, dan beginnen ze aan elkaar. Wellicht is dat een van de redenen waarom ze vaak in groten getale bij elkaar zijn. Dan hebben ze altijd voldoende eten. Deze insecten kunnen niet vliegen dus ze zijn lang onderweg naar een volgende voedselbron. Het zijn echte wantsen, bij gevaar kunnen ze steken met hun zuigsnuit en een smerige stanklucht verspreiden. Tegen vijanden hebben de vuurwantsen afdoende chemische middelen in zich, die ze halen uit plantensappen. Uit studies blijkt dat de afweerstof uit tientallen verschillende chemische stoffen bestaat.

Een nachtpauwoog (foto: Hans van Neerven).
Een nachtpauwoog (foto: Hans van Neerven).

Bijzondere verschijning
Op de bovenstaande foto zie je een vlinder die behoort tot een van de mooiste vlinderfamilies, die van de pijlstaarten. Je ziet een grijs getinte vlinder met heel mooie donkere vlekken, die wat op pupillen van ogen lijken. We hebben te maken met de nachtpauwoog. Overigens zie je op de foto enkel de twee bovenvleugels. Als die opzijgeschoven worden, komen de ondervleugels in beeld en daar zitten ook nog twee ogen. Bij het zien van die 'ogen' zal menig rover vluchten. Dat is ook de bedoeling van deze vlinder. Nachtpauwogen zijn zowel in de nacht als overdag actief en kun je al vanaf april tegenkomen. Vrouwtjes van deze mooie vlinder kunnen een spanwijdte hebben van wel negen centimeter. Nachtpauwogen behoren tot de grootste vlinders van Europa. Rupsen van deze soort leven op onder meer berken, maar ook zomereiken, wilgen en ratelpopulieren. Daarnaast kun je hen ook tegenkomen op de gewone struikhei, sleedoorn en braam.

De appeltak (foto: Lisette de Klerk).
De appeltak (foto: Lisette de Klerk).

Appeltak
Op de foto hierboven zie je een mooi zachtgroene vlinder met witte dwarsstrepen. We hebben hier te maken met een mooie nachtvlinder - geen mot - met de prachtige naam appeltak. Deze naam is gebaseerd op de rupsen van deze nachtvlinders. Die lijken heel erg op takjes van bomen. Helaas is nergens te vinden waarom voor de naam het takje van een appelboom is gekozen, maar met deze naam gaat deze nachtvlinder en zijn rups dus door het leven. De volwassen nachtvlinders komen in mei uit de poppen, maar vaak is er ook een tweede generatie. Die komt dan in augustus uit de pop. Rupsen van de appeltak leven op verschillende loofbomen, zoals prunus, zomereik, meidoorn en berk. De winter brengen de appeltakken door als rups, wat toch wel bijzonder is. Ze leven dan van zachte bast.

Wachten op privacy instellingen...

De nestzorg van de Middelste bonte specht
Jozef van der Heijden filmde een middelste bonte specht. Het nest van deze specht was zo om en nabij 18 april klaar om aan het broeden te beginnen. Nadat het laatste ei is gelegd, beginnen beide ouders met het broeden. Na zestien dagen broeden komen de eieren uit, dus zouden de jonge kuikentjes in het nest nu zo'n twee weken oud kunnen zijn. Naar mijn inschatting is dat wel op z'n vroegst.

Een fraaie schijnboktor (foto: Peter Maas).
Een fraaie schijnboktor (foto: Peter Maas).

Korenbloem met vreemd insect
Op de foto hierboven zie je op een heel mooie korenbloem een langwerpig blauwgroen insect. Volgens mij hebben we hier te maken met een fraaie schijnboktor. Schijnboktorren zijn kevers, die heel veel lijken op boktorren. Zowel qua levenswijze als qua uiterlijk. De fraaie schijnboktor heeft schilden die er metallic groen blauw uitzien. Verder vallen de dikke dijen van de achterpoten op en heeft deze schijnboktor lange draadvormige antennes. Je kunt deze mooie kever tegenkomen op allerlei soorten bloemen omdat ze leven van stuifmeel en nectar. Het zijn dus echte bloembestuivers die overdag op bloemen zitten. Vaak in gezelschap van boktorren en andere bloembezoekende kevers. Raak trouwens zo'n kever niet zomaar aan, want schijnboktorren maken gebruik van een giftige afweerstof ter verdediging.

Een bijenophrys of bijenorchis (foto: Albert van Kessel).
Een bijenophrys of bijenorchis (foto: Albert van Kessel).

Een bloem met wow-effect
Bij het zien van deze laatste foto werden bij mij alle zintuigen actief, want dit is voor mij een van de mooiste planten van de wereld. Het is in Nederland een van de meest zeldzame planten. We hebben hier te maken met een West-Europese orchideeënsoort, namelijk de bijenophrys of bijenorchis. Op de groene stengel zie je een fantastische bloem die al uit de knop is. De drie buitenste bloemblaadjes zijn mooi lila en de drie binnenste bootsen qua kleuren en vorm een insect na, in dit geval een dikke bij. In het midden van de twintigste eeuw kwamen bijenorchissen het meest voor in het zuid en van Limburg. De laatste tijd zie je ze echter steeds meer voorkomen in Zeeland en ook hier en daar in Utrecht en Friesland. En nu dan ook in Brabant, in Eersel. Van Albert van Kessel mag ik deze plant melden op de website van Waarneming.nl. In een volgende Stuifmail ga ik dieper in op deze bijenorchis en de West-Europese orchideeën.

Natuurtip
De terrassen gaan met gepaste afstand weer open, maar veel mensen werken nog thuis. Kijk op 'Check je plek' hoe klimaatbestendig jouw leefomgeving is. Hoe groen en koel is het bij jou in de buurt? Wat kan jezelf doen om je leefomgeving groener te maken?

  • Haal die tegels uit je tuin en maak één of meerdere mooie borders met een combinatie van bloembollen en vaste planten. Denk ook aan kruiden zoals kamille, citroenmelisse en salie. Die bloeien prachtig en bijen zijn er dol op.
  • Heb je weinig ruimte? Zet potten neer. Planten zoals de Spaanse margriet, petunia, campanula en fuchsia doen het prima in een pot.
  • Heb je een kale muur? Fleur die op met een mooie klimplant.
  • Geen tuin of balkon? Sloop een paar stoeptegels en maak een geveltuintje. Zet hier bijvoorbeeld een zonnebloem, stok- of klimroos in. Vul het aan met narcissen, tulpen en vaste planten zoals zonnehoed en Japanse anemoon in pot.
  • Bomen in de straat? Beplant de ruimte om de boom. Combineer bloembollen, eenjarige wilde bloemen en vaste planten.
  • Maak met een insectenhotel, vogelbadje of vogelhuisje van je tuin een vakantieparadijs voor bijen, vlinders en vogels.

Check dus op 'Check je plek' hoe groen jouw woonomgeving is. En als je samen met je buurt iets wilt ondernemen, kijk dan op de website van jouw gemeente voor meer informatie.

Kijk hoe je je tuin kunt vergroenen op de website van Huisjeboompjebeter of een bijvriendelijke tuin kan creëren bij Milieu Centraal. De IVN maakte mooie Vriendelijke Tuin-tuincheckkaarten.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.