LEES OOK: Brabantse boeren gebruiken in droge jaren onverwacht veel water voor de beregening van hun akkers

Meer dan driekwart van het regenwater dat in Brabant valt, stroomt meteen weer weg. Als Nederlanders werken we water het liefst zo snel mogelijk de deur uit. Om te voorkomen dat de provincie verder uitdroogt, zou veel meer van dat regenwater in de bodem opgeslagen moeten worden. Daar is iedereen het over eens maar het is makkelijker gezegd dan gedaan.

De urgentie stijgt.
Brabant verdroogt. Er valt even veel regen als vroeger, maar het KNMI constateert dat door de klimaatverandering de verdamping al vijftig jaar elke zomer iets toeneemt. De hoge Brabantse zandgronden zijn gevoeliger voor verdroging dan de kustprovincies. Bovendien is het lastig om hier water naar toe te brengen.

De provincie Brabant heeft in het nieuwe bestuursakkoord zestig miljoen opzij gezet om de provincie de komende jaren meer klimaatbestendig te maken. Dat geld is deels bestemd om verdroging tegen te gaan. Minister Cora van Nieuwenhuizen zette vorige week nog honderd miljoen apart voor landelijke maatregelen tegen verdroging.

Natte natuurparels
Brabant heeft 124 'natte natuurparels', natuurgebieden die als enorme sponzen zouden kunnen werken. Het regenwater dat er valt, zou in de natuur mooi in de bodem weg kunnen zakken als grondwaterreserve. Maar een groot deel van die natuurgebieden staat al jaren droog met alle gevolgen voor de planten en de dieren die er voorkomen. Over die verdroging van de natuur praat de politiek al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw.

Omdat het deels om wettelijk beschermde natuurgebieden gaat, móet de overheid actie ondernemen. De deadline staat volgens landelijke afspraken op 2027. In een evaluatie schrijft de provincie Brabant zelf al dat het 'uiterst onwaarschijnlijk' is dat die datum wordt gehaald.

Overal mensen actief
Dijkgraaf Lambert Verheijen van Waterschap Aa en Maas: "Het is een drukbevolkt gebied. Overal zijn menselijke activiteiten die je beïnvloedt als je de waterstand verandert."

Water kan je opslaan door de waterstand in een gebied hoger te zetten. Maar boeren die ongeveer zestig procent van het Brabantse land bewerken hebben daar snel last van. Niet alle gewassen houden van zo veel nattigheid en een natte akker is een probleem voor een boer die met de tractor aan het werk wil.

Water opslaan om geld te verdienen
Johan Elshof is de waterspecialist van boerenorganisatie ZLTO. Volgens hem hebben de boeren goed in de gaten dat er iets moet gebeuren. "Het waterschap Aa en Maas heeft de afgelopen twee winters het waterpeil al hoger gezet dan was afgesproken. Dat is gebeurd met een stilzwijgend 'ja' van de boeren."

Maar Elshof waarschuwt dat boeren in de klem kunnen komen. "Daar moeten we zorgvuldig mee omgaan. Misschien kan je herverkavelen zodat die boeren op andere stukken land uit de voeten kunnen . Of dat ze het opslaan van water een deel van hun bedrijf wordt, iets waarmee ze geld verdienen; net zoals veel boeren de afgelopen jaren een zorgboerderij zijn begonnen."

Het kan jaren duren
Projecten om gebieden anders in te richten, duren jaren. Het ligt allemaal gevoelig. "Brabant is geen onbeschreven blad," zegt dijkgraaf Verheijen.

En voorbeeld is het project Leegveld bij Deurne. Het is een plan waarover al vele jaren wordt gepraat. Om natuurgebied de Deurnese Peel koopt de provincie grond, om ín de Peel zelf het grondwater hoger te zetten. Een bufferzone moet de buren - boeren en burgers - beschermen tegen wateroverlast. In de Peel moet weer hoogveen komen, dat veel water vasthoudt. Op dit moment is het wachten op een beslissing van de Raad van State; ongeveer 35 mensen hebben op het hoogste niveau bezwaar ingediend. Die uitspraak komt waarschijnlijk pas over een jaar.

Misha Mouwen is de waterspecialist van de Brabantse Milieu Federatie: "Het grondwater is ook voor onze kinderen en kleinkinderen. Als we meer oppompen dan terugbrengen, leven we op te grote voet. We kunnen de hypotheek nog aflossen, maar het is tijd om in actie te komen. "