Het rapport is een verslag van het onderzoek naar de gebeurtenissen rond de huisvesting en begeleiding van de Sudanese statushouder die ervan wordt verdacht dat hij Rik heeft gedood. Alle partijen in de keten hebben hun stinkende best gedaan, maar toch kon de dood van Rik niet worden voorkomen. "Laat dit een les zijn voor de landelijke politiek dat de regels moeten worden aangepast", zei burgemeester Marieke Moorman.

Onderzoeker Lauryan Bakker van onderzoeksbureau Necker van Naem is heel duidelijk. De gemeente Bernheze is onvermoeibaar aan de slag gegaan om deze statushouder een goede plek te geven. Dat er informatie over de geestelijke toestand van de man ontbrak, dat er vermoedens waren van ernstige psychische problematiek, weerhield de gemeente er niet van om haar stinkende best te doen goed voor deze man te zorgen.

Verplicht woonruimte zoeken
Begin december 2018 krijgt de Sudanese vluchteling die in het asielzoekerscentrum (azc) in Overloon verblijft een tijdelijke verblijfsvergunning. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) koppelt de statushouder aan de gemeente Bernheze. De gemeente is verplicht voor deze man woonruimte te zoeken en samen met Vluchtelingenwerk te kijken naar de hulp die de man eventueel nodig heeft.

Al snel gaat het mis. De woning die de gemeente voor hem heeft gevonden, wordt afgewezen op grond van een medisch rapport. De gemeente krijgt daar geen inzage in. Medische gegevens kunnen alleen worden gedeeld als de statushouder daar uitdrukkelijk toestemming voor geeft. Of dat niet gebeurt omdat hij dat niet wíl, of omdat hij dat door een taalprobleem niet snapt, wordt niet duidelijk. De vraag om informatie over de man, om zo alsnog goede huisvesting voor hem te regelen, wordt genegeerd.

Intensieve begeleiding
Er zijn vermoedens van sociale en medische problemen. Maar een diagnose is er niet. Mede door de lange zoektocht naar informatie duurt het nog tot 13 februari voor er een geschikte woning wordt gevonden. Geschikt, op basis van de summiere informatie waar de gemeente over beschikt. Vluchtelingenwerk zal de statushouder tien weken intensief begeleiden om zo te kijken welke hulp hij nodig heeft. Die tien weken worden niet gehaald. In de vroege ochtend van 19 april steekt hij Rik van de Rakt zo heftig met een mes dat die daaraan overlijdt.

De fractievoorzitters zijn eensgezind in hun reacties op het rapport. De veiligheid van de gemeenschap is volgens hen belangrijker dan de privacy van de vluchteling (het niet verstrekken van medische gegevens). Als er belangrijke informatie ontbreekt, moet de gemeente de mogelijkheid krijgen om een statushouder niet op te nemen.

Gesprekken met COA eenzijdig
Het proces bij het COA blijkt volstrekt eenzijdig. Dat orgaan beoordeelt dat een statushouder geplaatst kan worden door een bepaalde gemeente, maar een gesprek daarover blijkt niet mogelijk, zegt onderzoeker Lauryan Bakker. "Er is veel contact geweest met zowel het azc als het COA. Het blijkt onmogelijk om een gesprek aan te gaan met het COA als je een statushouder niet wilt plaatsen omdat je denkt dat je niet kan bieden wat die nodig heeft."

En dat is waar de schoen voor de gemeenteraad van Bernheze het meeste wringt. De procedures moeten worden aangepast, in elk geval landelijk onder de loep worden genomen, zeggen de fractievoorzitters. Het moet mogelijk worden om een statushouder niet te plaatsen tot aan de informatievraag is voldaan en in uitzonderlijke gevallen een statushouder te weigeren.

Het boek gaat niet dicht
Burgemeester Moorman heeft maandag de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een brief gestuurd met de uitkomsten van het rapport. In haar ogen kunnen andere gemeenten dezelfde problemen tegenkomen als het systeem niet verandert. Ook de staatssecretaris van Justitie heeft van Moorman een brief gekregen met het verzoek om goed naar de rampzalige gebeurtenis in haar gemeente te kijken.

Het rapport is af, de conclusies zijn er. Maar voor de gemeente Bernheze gaat het boek nu niet dicht, zei Moorman. "Het boek blijft wagenwijd open. De Tweede Kamer is met reces, maar na de vakantie moet dit bovenaan de agenda staan. Daar zullen we voor zorgen."