Video

Waar komen al die dode hommels vandaan? Frans Kapteijns geeft antwoord in Stuifmail

12 juli 2020 om 10:45 • Aangepast 19 juli 2020 om 08:14
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij in Stuifmail aandacht aan trompetbloemen, een poepje en dode hommels.

Vragen over dode hommels
De vraag die Mechteld van Meer mij stelt over dode hommels komt elk jaar terug. De grote sterfte van de hommels vindt vooral plaats bij de zeer geurende lindebomen. Zilverlindes zijn bomen die hier oorspronkelijk niet voorkwamen, maar vanwege de geur zijn ze massaal aangeplant. Deze boomsoort bloeit later dan de gewone lindebomen en daaronder liggen dus vaak heel veel slachtoffers. Later in het jaar zijn er veel meer insecten dan vroeger in het jaar, terwijl er steeds minder nectar is. Dat is oorzaak een van de sterfte. Daarnaast is er nog een andere oorzaak van deze hommelsterfte, en ook bijensterfte. De zilverlindes verspreiden een aanlokkelijke geur en trekken daardoor veel insecten aan. Die vele insecten verstoren elkaar dan constant. Al dat op en neer vliegen leidt tot veel energieverlies. Daarnaast hebben al die insecten bij elkaar tot gevolg dat er te weinig voedsel is om iedereen te voorzien. Vooral hommels - die vanwege hun grotere lichamen meer energie nodig hebben bij het vliegen - raken uitgeput en vallen versuft op straat. Mijn advies is dan ook: plant geen soorten aan die hier niet thuishoren. Of vervang die door bomen die hier wel thuishoren.

De trompetboom of caltalpa (foto: Karin van der Velden).
De trompetboom of caltalpa (foto: Karin van der Velden).

Welke boom heeft trompetbloemen?
Op de openingsfoto zie je een mooie boom met grote groene bladeren en prachtige witte bloemen. De familie Van Oirschot vraagt zich af welke boom er spontaan drie jaar geleden bij hen is komen groeien. Volgens mij hebben we hier te maken met de trompetboom. Trompetbomen komen oorspronkelijk voor in Noord-Amerika en Oost-Azië. Dit geslacht kent een tiental soorten. Ze staan bekend om hun grote groene bladeren en klok- of trompetvormige witte bloemen. In de wetenschappelijke naam van deze boom komt het woord catalpa voor. Dit woord is afgeleid van het Cherokese 'catawba'. De Cherokese indianen gebruikten delen van deze heilige boom als geneesmiddel. De Nederlandse naam trompetboom is gebaseerd op de vorm van de bloemen, want die hebben de vorm van een trompet. Heel bijzonder is dat deze trompetboom - net als de walnootboom - muggen en vliegen op afstand houdt.

Een koninginnenpage (foto: Annie Bax).
Een koninginnenpage (foto: Annie Bax).

Vrij zeldzame vlinder
Op de foto hierboven zie je een van de mooiste dagvlinders van Nederland, de koninginnenpage. Dit is nog steeds een vrij zeldzame vlinder, maar de koninginnenpage komt de laatste jaren wel meer voor dan voorheen. Dit heeft natuurlijk te maken met de opwarming van de aarde en het warmere klimaat in Nederland. Ook het inzaaien van kruiden in bermen zou deze mooie vlinder extra kansen bieden. De rupsen van deze prachtige dagvlinder kom je op diverse schermbloemigen tegen en die planten kom je massaal tegen in de Brabantse bermen. Vooral wilde peen is een voorkeursplant. Daarnaast bevernel, engelwortel, dille, pastinaak en venkel. Ook de gecultiveerde peen is een zogenoemde waardplant voor deze rupsen. De volwassen dagvlinder, ook wel imago genoemd, heeft een spanwijdte van maximaal 75 millimeter. Daarmee is dit de grootste dagvlinder in Nederland. Volwassen koninginnenpages gaan niet echt meer op zoek naar voedsel. Zij leven ook maar enkele weken. Ze zoeken vooral partners om te paren. Na de paring zetten de vrouwtjes maximaal vijfhonderd eitjes af op verschillende planten van de schermbloemenfamilie.

Een poepje van een egel (foto: Lenie Hazenveld).
Een poepje van een egel (foto: Lenie Hazenveld).

Van wie is dit poepje?
Op de bovenstaande foto zie je een drolletje van vermoedelijk een egel. Lenie Hazenveld dacht daar ook al aan en uit haar beschrijving van het uit elkaar gehaald poepje leid ik dit ook af. Toch vindt Lenie dit raar, want ze hebben een afgesloten tuin. Maar ze schrijft dat er drie centimeter ruimte is onder hun poort. Dat is voldoende voor de egel om binnen te komen. Egels kunnen zich namelijk zeer klein maken en elke kans die ze hebben om ergens voedsel te vinden, gebruiken ze.

Pelorische bloem op vingerhoedskruid met witte bloemen (foto: Barbara Mans).
Pelorische bloem op vingerhoedskruid met witte bloemen (foto: Barbara Mans).

Vreemde bloem op vingerhoedskruid
Op het bovenstaande vingerhoedskruid met witte bloemen zit aan de top een aparte bloem. Barbara Mans vraagt zich af wat dit voor bloem is. We noemen zo’n bloem een pelorische topbloem. De term pelorisch betekent zoiets als monsterlijk. Dit soort aparte bloemen komt vooral voor bij planten die halfzijdig symmetrisch zijn en waarbij inteelt optreedt. Vingerhoedskruiden, en dan vooral de tuinplanten, zijn planten die gevoelig zijn voor inteelt. Deze pelorische bloemen vallen vooral op, omdat ze altijd aan de top van de plant groeien.

Pop van een sluipwesp (foto: Eric Boot)
Pop van een sluipwesp (foto: Eric Boot)

Vreemd soort eitje
Op de foto hierboven zie je een bruin soort 'eitje' liggen. De familie Boot laat weten dat dit 'eitje' beweegt en zelfs vreemde sprongen maakt en vraagt zich af wat dit kan zijn. Ik zie meteen dat het geen eitje is maar een pop of cocon van een of ander insect. Na nog wat navragen en wat opzoeken in de boeken, blijkt het een pop te zijn van een sluipwesp. De familie van de gewone sluipwespen, die behoort tot de grote familie van de vliesvleugeligen, is zeer talrijk. Er zijn over de wereld wel 22.000 soorten beschreven. Bepaalde soorten van deze sluipwesp-poppen bewegen en springen inderdaad. Ze doen dit om zich in veiligheid te brengen voor mogelijke vijanden of omdat ze bijvoorbeeld in de felle zon zijn terechtgekomen.

Wachten op privacy instellingen...

Roepende koekoek
Theo de Wild filmde in mei een roepende koekoek. Het herkenbare geluid van de koekoek draagt over grote afstanden. Om de koekoek te zien, is echter vaak lastig. Theo de Wild wist desondanks deze close-up opname te maken.

Bleek cypergras (foto: Marianne Verheij- van Meurs).
Bleek cypergras (foto: Marianne Verheij- van Meurs).

Wat voor gewas is dit?
Op de foto hierboven zie je een totaal groene plant met ook groene bloemen. We hebben hier te maken met het bleek cypergras. Deze plant kwam oorspronkelijk voor in de vochtige gebieden van Noord-Amerika, op Jamaica en in grote delen van Zuid-Amerika. Het is dus een invasieve soort. Bleek cypergras kan zo’n tachtig centimeter hoog worden. De planten houden van zonnige, warme plaatsen op een wat vochtige, verstoorde grond. Vaak staan de plaatsen waar deze plant groeit in de winterperiode onder water. Hoe de plant in Europa is terechtgekomen, is een raadsel. Maar in 1854 trof men hem voor het eerst aan in Hamburg. In Nederland ontdekte men de plant net voor de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien breidt de plant zich langzaam over heel ons land uit.

Natuurtip
Op Mattemburgh vindt donderdag 16 juli een Pückler-themawandeling plaats, van twee tot vier uur 's middags. Tijdens de wandeling ‘Pückler op Mattemburgh' wordt verteld over de landschapsarchitect, schrijver en levenskunstenaar Hermann Fürst von Pückler- Muskau. Hij was een kanjer op het gebied van aanleggen van speciale tuinen in Europa. Naar zijn idee is ook de bloementaart op Mattemburgh ontstaan. Deze man heeft tal van andere beroemde tuinen aangelegd, maar het Fürst-Pucklerbed op Mattemburgh is de enige in Nederland.

Geïnteresseerden wordt gevraagd zich aan te melden.

De rondleiding start bij de Beukendreef in Hoogerheide, waar ook geparkeerd kan worden. De wandeling wordt geleid door een deskundige gids. De kosten bedragen acht euro per persoon. De wandeling is niet bedoeld voor groepen, hiervoor graag apart reserveren.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.