Het klonk zo logisch. Een koe maakt van eiwit melk en, via de koeienpoep, stikstof. Met minder eiwit in het voer houd je minder stikstof over. Door boeren vier maanden lang te dwingen koeienvoer met minder eiwit te geven, kon minister Schouten ruimte maken in haar stikstofboekhouding.

Anderhalf miljoen koeien
Maar de boeren zagen een minister die op hun stoel ging zitten. Hoeveel eiwit een koe nodig heeft, kun je niet in Den Haag bepalen, laat staan voor alle (anderhalf miljoen) Nederlandse koeien tegelijk. Drie maanden protesteerden ze tegen een maatregel die voor vier maanden zou gelden. En woensdag ging de minister overstag.

In haar brief aan de Tweede Kamer noemt Schouten de protesten niet. Ze zegt dat ze door de droogte van deze zomer niet anders kon. Er zit zo weinig eiwit in het droge gras dat alle koeien extra krachtvoer nodig hebben. De stikstofwinst die Schouten voor ogen had, verdampte waar ze bij stond.

Onwerkbaar
"Een onwerkbare maatregel," zegt Wil Meulenbroeks, veehouder in Lage Mierde, LTO-bestuurslid en voorzitter van de vakgroep veehouderij. "Ik ben blij dat 'ie van tafel is."

Schouten zit nu met een gat in haar stikstofbegroting. Ze weet ook al hoe ze dat wil dichten. Vijfhonderd Nederlandse varkensboeren (ruim driehonderd uit Brabant) hebben zich gemeld voor een saneringsregeling. De overheid koopt hun bedrijf, dat scheelt poepende varkens en dus stikstof.

50.000 nieuwe huizen
Nederland heeft die ruimte nodig voor de bouw van 50.000 huizen én zeven grote wegenbouwprojecten, waaronder de A27, de A58 tussen Eindhoven en Tilburg en de A58 ten zuiden van Breda. Maar daarmee is het niet voorbij. In Nederland zit zo veel stikstof in de lucht dat bijna alle natuurgebieden er onder lijden. Dat geldt ook voor Brabant dat juist heel veel schrale natuur heeft. Omdat veel natuurgebieden wettelijk beschermd zijn, moet er wat gebeuren.

Kort geding
Het kabinet wil de hoeveelheid stikstof in tien jaar met een kwart verminderen. Zo heeft de helft van de Nederlandse natuurgebieden in 2030 geen last meer van stikstof. Over die norm wordt gediscussieerd. Greenpeace wil een kort geding aanspannen en de adviescommissie Remkes vindt dat de regering de lat veel hoger moet leggen.

"Het stikstofdossier is nog lang niet ten einde," zegt Meulenbroeks. "Nederlandse boeren willen hun verantwoordelijkheid nemen. De hoeveelheid stikstof moet omlaag en wij willen meewerken." Dat is de afgelopen jaren ook gebeurd. De hoeveelheid stikstof is nog steeds te hoog maar daalt al jaren.

Farmers Defence Force
De ZLTO zit al jaren regelmatig met de Haagse én de provinciale overheid om de tafel. Een vraag is nog wel hoe ver de radicalere boeren van bijvoorbeeld actiegroep Farmers Defence Force willen gaan. Daar klinkt regelmatig het geluid dat de stikstofcrisis meer een 'politieke crisis' is dan een echt probleem.

De ZLTO wil in ieder geval verder praten en accepteert dat de stikstofnormen gevolgen gaan hebben voor het boerenbedrijf. Meulenbroeks: "Voor ons is belangrijk dat boeren een toekomstperspectief hebben. Nu staan we op een kruising zonder dat we weten waar we naar toe moeten. Dat werkt verlammend."