Sinds maart doet Marino van Zelst (30) er alles aan om niet zelf het coronavirus te verspreiden. Zo winkelt de docent aan Tilburg University op ‘slimme’ tijden. Hij geeft digitaal les en ontmoet vrienden en familie vooral in de buitenlucht. En ook nu mijdt Van Zelst onnodig sociaal contact: “We moeten elkaar niet ziek maken.”

Van Zelst maakt deel uit van het RedTeam. Deze club deskundigen stelt ongevraagd adviezen op over de coronacrisis. Het doel: de Nederlandse corona-aanpak kritisch benaderen.

In zijn meest recente nota pleit het RedTeam voor een korte, stevige lockdown. Om een derde coronagolf te voorkomen moet er daarna een andere crisisaanpak volgen. Een somber gegeven, nu we nog midden in de tweede golf zitten met dagelijks ruim 10.000 nieuwe geregistreerde besmettingen en steeds meer ziekenhuisopnames.

Waarom is een lockdown nodig en is alleen een afvlakking van besmettingen, zoals nu gebeurt, volgens het RedTeam onvoldoende?

“We zien ambulances met patiënten soms rondjes rijden, omdat ziekenhuizen vol liggen. Voor 'gewone' zorg blijft minder ruimte over. Dat kán niet. Voor mensen zonder corona die wel zorg nodig hebben, zijn de gevolgen gruwelijk. Een lockdown is heel verstandig om erger te voorkomen. De huidige piek aan besmettingen is over een paar weken de piek aan ziekenhuisopnames. Die moet nu dus zo snel mogelijk naar beneden”, zegt Van Zelst. “De lockdown is een laatste redmiddel, een noodrem. Je moet de boel potdicht gooien en opnieuw opbouwen.”

Met opbouwen doelt Van Zelst op ‘verdedigingslinies’ tegen het virus:

• de testcapaciteit moet op peil worden gebracht,
• het bron- en contactonderzoek moet weer op de rails.

Maar hij vindt ook dat het virus met een andere invalshoek moet worden bestreden. “Het Outbreak Management Team adviseerde in juni dat het aantal besmettingen tot nul moet worden ingedamd, maar het kabinet heeft dat nooit letterlijk overgenomen. Dat reageert vooral op ziekenhuisopnames, terwijl die cijfers wekenlang achterlopen op de besmettingscijfers. Als ziekenhuizen het niet meer aankunnen, komt er nog een golf achteraan. Je kunt dat voorkomen door cijfers te gebruiken die een actueler beeld geven: zoals positieve tests of hoeveel virus er in rioolwater zit."

Van Zelst is gespecialiseerd in de psychologie achter besluitvorming. Oftewel: hoe reageren managers van organisaties op signalen dat het slechter gaat?

“Beleidsmakers zijn ook managers. Die laten hetzelfde gedrag zien. We reageren vooral als er problemen zijn. Een voorbeeld is dat het aantal bron- en contactonderzoekers in juni bewust is teruggebracht, omdat er minder besmettingen waren. Toen de cijfers weer stegen, waren zij ineens weer nodig en zeiden ze: 'We zagen het niet aankomen’. Dan loop je dus meteen achter de feiten aan. Dat kun je ze niet per se verwijten, maar het had wel vermeden kunnen worden.”

Een andere benadering van het virus is volgens Van Zelst dus noodzakelijk. Maar eerst moet het stijgende aantal besmettingen worden gestopt en dat had volgens hem al veel eerder moeten gebeuren: “Iedereen lijkt coronamoe en de zorg heeft duidelijk minder kracht dan tijdens de eerste golf. Het virus is nu ook veel meer verspreid over het land. Deze cocktail is veel problematischer dan in maart.”

Maar de economie dan? Wordt die niet veel te zwaar getroffen? Van Zelst: “Daar zijn steunpakketten voor. Aan de andere kant denk ik: hoe langer je nu met een lockdown wacht, hoe meer onzekerheid en onrust er in de maatschappij zal sluimeren. Dat leidt ook tot grote economische schade. Je kunt nu wel in een ‘gedeeltelijke lockdown’ blijven, maar dan gaan de cijfers niet snel genoeg naar beneden. Daardoor komen er veel meer ziekenhuisopnames en doden. Elke dag langer wachten met een lockdown is gokken met de zorg.”