Een dodenlijst: wat is het precies en kun je er ooit vanaf komen?
De dodenlijst, vrijdag kwam het woord opeens weer in het nieuws. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) zou hebben gemeld dat de Bredase advocaat Peter Schouten er op zou staan samen met zijn collega Onno de Jong. Ook misdaadjournalist Peter R. de Vries. zou ernstig gevaar lopen.
Ze staan Nabil B. bij, de criminele kroongetuige in het proces rond de vermeende megadrugsbaron Ridouan Taghi. De broer van Nabil is doodgeschoten in 2018. De vorige advocaat van de kroongetuige, Derk Wiersum, is vorig jaar september doodgeschoten. Schouten nam het dossier over.
Hoe ziet een dodenlijst er uit?
Eigenlijk is het meestal meer een onzichtbare dreiging of een waarschuwing in het criminele milieu, geen A4'tje waar namen op staan. Soms lijkt er ook echt een opdracht te zijn gegeven en zingt dat verhaal rond in het milieu. Hoewel er in het verleden wel degelijk ook fysieke lijsten zijn verspreid, bijvoorbeeld door Al Qaida. In 2013 dook op zo'n lijst de (verkeerd gespelde) naam van Geert Wilders op
Op wat voor 'lijst' staat Schouten?
Voor de buitenwereld en ook voor de media is het vaak niet duidelijk uit welke hoek de dreiging komt. Dat is omdat de politie de informatie niet deelt over de dreiging. Is het een gerucht, een bericht, een chat of afgeluisterd telefoongesprek? Het zou allemaal kunnen.
Wie vertelt het je als je op een dodenlijst staan?
Zodra de politie er lucht van krijgt, delen ze het vaak met het beoogde doelwit. Dat gebeurt vaker dan je denkt zoals eerder dit jaar na de grote Encrochat-hack. De recherche had namen opgevangen van mensen die in gevaar waren en op zo'n dodenlijst stonden. Agenten waarschuwden tientallen mensen zodat ze konden onderduiken.
En als de politie (nog) van niks weet?
Een dreiging kan ook rondgaan in het criminele circuit zonder dat de politie er van op de hoogte is. Als criminelen elkaars drugs afpakken bijvoorbeeld. Aangifte doen kan niet. Dan kan de spanning heel hoog oplopen. De rivaal een lesje leren is dan de enige oplossing. Criminelen nemen dan hun eigen maatregelen als ze al niet voorbereid zijn. Denk aan huurauto's, vuurwapens en observaties. Of jezelf uitschrijven uit de gemeente en je nergens inschrijven om zo onder de radar verdwijnen en bijvoorbeeld naar Spanje uit te wijken zoals Koos R. uit Lith, als lid van een beruchte Osse misdaadfamilie, jaren geleden al deed.
Staan er altijd criminelen op zo'n lijst?
Nee, ook politie, OM en rechters zijn doelwit. En journalisten. Dat is niet iets van nu. Meer dan twintig jaar geleden moest een officier van justitie in Breda tijdens de Juliët-zaak met lijfwachten over straat. Iemand had de remleidingen van zijn auto doorgesneden.
Wordt er wel eens gedreigd met een dodenlijst terwijl dat niet zo is?
Een dodenlijst is een wapen op zich: zodra je opzettelijk laat uitlekken dat iemand op een dodenlijst staat, maak je iemand ontzettend bang. Door te dreigen met dodelijk geweld, kun je je criminele territorium beschermen of uitbreiden. Bijkomend voordeel voor de criminele dreiger: je status groeit omdat anderen denken dat je machtig, roekeloos en gevaarlijk bent.
Met een dodenlijst kan je ook iemand zijn bewegingsvrijheid beperken. Een kroongetuige de mond snoeren bijvoorbeeld.
In de verdediging van de kroongetuige Nabil B. wilden diverse advocaten daarom hun vingers niet branden want: te gevaarlijk. Ook voor partner en gezin. Zeker als je steeds wordt omringd door bodyguards.
In 2019 meldde een man zich bij de politie, hij zei dat hij in 2015 een snackbar in Tilburg had overvallen. Later verklaarde hij dat dit een leugen was. Omdat hij op een dodenlijst stond, wilde hij graag de cel in voor zijn eigen veiligheid. De rechter ging er niet in mee en oordeelde dat hij, dodenlijst of niet, wel degelijk de overval had gepleegd.
Kom je ooit weer van zo'n lijst af?
Omdat de lijst vaak geen fysiek A4'tje is maar een dreiging, kan die dreiging ook weer afnemen. Ook dan kan de politie dat laten weten en kan de rust weer wat terugkeren. Het gebeurt dat de dreiger zelf wordt getraceerd en opgepakt. Dan is de kust weer veilig.
Soms kan de dreiging jaren blijven bestaan. En dan zul je toch een middenweg moeten vinden om normaal te kunnen leven. Het hangt er dan ook vanaf of je de permanente dreiging en de angst los kan laten.
LEES OOK: