Het kabinet valt over de toeslagenaffaire: wat ging er ook alweer mis?
In het kort:
- Zo'n 26.000 ouders zijn onterecht slachtoffer geworden van fraudeverdenkingen met kinderopslag.
- Dit komt door een harde fraudeaanpak van de Belastingdienst van 2013 tot en met zeker 2019.
- Als een ouder onjuiste of onvolledige informatie had verstrekt, een handtekening te weinig had gezet of te weinig eigen bijdrage had betaald voor kinderopvang, moest de gehele kindertoeslag voor dat jaar worden terugbetaald.
- Ouders moesten enorme bedragen terugbetalen en kwamen hierdoor vaak in grote financiële problemen.
- In september 2018 kwam de affaire aan het licht. Het leidde tot het aftreden van de staatssecretaris van Financiën Menno Snel.
- Onderzoekers van de toeslagenaffaire spraken over 'institutionele vooringenomenheid' en noemden de werkwijze 'discriminerend'.
Hoe het begon:
Wat inmiddels de toeslagenaffaire is gaan heten, begon met een aantal dossiers op het bureau van advocate Eva González Pérez uit Helmond. Het waren de dossiers van de ouders die zij bijstaat, die de zaak aan het rollen hebben gebracht.
Haar man, Ahmet Gökçe, is de eigenaar en directeur van het Eindhovense gastouderbureau Dadim waar de Belastingdienst in 2013 een onderzoek naar begon. Bij honderden ouders werd ten onrechte de kinderopvangtoeslag stopgezet en teruggevorderd. González Pérez, die ruim veertig van deze ouders bijstaat, kaartte de kwestie aan bij CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt die zich hierin vastbeet.
De advocate is al zeven jaar met de zaak bezig en heeft inmiddels alles al meegemaakt, vertelde ze eerder aan Omroep Brabant. “Al naar gelang de jaren voorbijgaan, kom je echt van alles tegen. Ik voelde me soms net een rechercheur." Zo waren er onderzoeken die haar cliënten volledig vrijpleitten, tot stukken die achtergehouden bleken te worden in haar dossier.
De toeslagenaffaire bleek veel groter te zijn dan alleen de dossiers van González Pérez. Hoewel haar cliënten inmiddels zijn gecompenseerd, blijft ze de zaak op de voet volgen. “Dit is mijn dossier. Mijn stopzettingsdossier. Ook al is nu heel de wereld erbij betrokken.”
De impact:
Tienduizenden ouders zijn ten onrechte neergezet als fraudeur. Zo ook Leigh Anne Jansen met haar man en drie kinderen. Ze waren een gewoon Eindhovens gezin maar belandden in een bizarre situatie die hun leven drastisch veranderde. Hierdoor moesten ze schulden maken en verhuizen. Ze zijn in totaal 21.000 euro misgelopen.
Leigh Anne Jansen kreeg eind vorig jaar 9200 euro schadevergoeding, maar durfde dat toen niet uit te geven. "Wie weet gaat er straks iets mis, verandert een nieuwe staatssecretaris de regels weer en moeten we het toch weer terugbetalen. Ik heb het idee dat we weer zijn overgeleverd aan de Belastingdienst en hoe kunnen we die nog vertrouwen?”
De reconstructie:
De Parlementaire Ondervragingscommissie Toeslagen kwam in december met een reconstructie van de toeslagenaffaire. In een rapport presenteerde de commissie haar bevindingen na weken van onderzoek en een reeks geruchtmakende verhoren onder ede. Daarin moest ook meer duidelijkheid komen over de politieke en ambtelijke verantwoordelijkheid voor het overheidsschandaal.
Onder anderen premier Mark Rutte werd gehoord door de commissie, net als oud-minister Lodewijk Asscher en voormalig staatssecretaris Eric Wiebes. Maar ook vrijwel de volledige betrokken ambtelijke top moest verklaren onder ede.
Uit de verklaringen bleek dat de ambtenaren en de politieke top veel signalen misten dat het behoorlijk misging bij de Belastingdienst. Zo kon zich, in de woorden van de vroegere baas van de Belastingdienst 'een ramp in slow motion' voltrekken. Alle kopstukken die gehoord werden, vonden het 'verschrikkelijk'. Hoe de fraudejacht bij de Belastingdienst en de harde werking van het toeslagensysteem mensen in de knel bracht, werd stukje bij beetje steeds duidelijker.
Het kabinet valt
De commissie heeft vanaf het begin gezegd een 'foto te willen maken'. De ondervragers trekken in het rapport zelf geen directe conclusies. Dat is aan de Kamerleden. Donderdag besloot PvdA-leider Lodewijk Asscher al te vertrekken vanwege zijn verantwoordelijkheid in de toeslagenaffaire. Een dag later viel het kabinet.