“Kan het juridisch? Ja. Maar of dat ook politiek gewenst is? Lijkt dat niet op niet tegen je verlies kunnen? En hoe belangrijk is die avondklok nou echt in de pandemiebestrijding?” Het zijn deze vragen (en soms antwoorden) die hoogleraar Sackers deze dinsdag bezighouden.

De voorzieningenrechter in Den Haag veegde dinsdagochtend de avondklok van tafel, omdat de juridische basis voor de invoering volgens de rechter ontbreekt. De avondklok is ingesteld op basis van een noodwet, waarin staat dat het kabinet in zeer spoedeisende en extreme noodgevallen regels kan invoeren zonder overleg met de Tweede en Eerste Kamer. Maar van een acute noodsituatie ‘zoals bij een dijkdoorbraak’, is volgens de rechtbank nu geen sprake. Eerder stelde de Raad van State dit punt ook al aan de kaak. De Nederlandse Staat gaat tegen het vonnis in beroep.

Spoedzitting en spoedwet
De rechtbank oordeelde vanochtend ook dat de avondklok verboden blijft, zolang er geen uitspraak gedaan is in die hoger beroepszaak. Iedereen zou daarom vanavond na negen uur 'gewoon' een ommetje mogen maken. De overheid wil juist dat de avondklok actief blijft tot het hoger beroep achter de rug is. Daarover is momenteel een spoedzitting gaande in het gerechtshof van Den Haag. En als het gerechtshof daar niet in meegaat? "Dan is de avondklok even van tafel", zegt Sackers.

Achter de schermen werkt het kabinet echter ook aan een spoedwet, zo vertelde minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid dinsdagmiddag. Hij vertelde echter niet wanneer die af is.

Avondklok in noodverordening
Technisch gezien kan de avondklok ook in noodverordeningen worden opgenomen. Dat zou volgens hoogleraar Sackers zelfs binnen een dag kunnen.

In dat geval moeten gemeenten, in het Veiligheidsberaad vertegenwoordigd door de 25 veiligheidsregio's, in actie komen. Noodverordeningen zijn in principe bedoeld voor kortdurende crisissituaties. Eerder werden diverse coronamaatregelen zoals 1,5 meter afstand houden op deze manier doorgevoerd, tot ze in de coronawet terechtkwamen. Onduidelijk is of de veiligheidsregio's hier nu mee bezig zijn.

Als dat al het geval is, vraagt Sackers zich hardop af hoe wenselijk dat zou zijn. Of om Sackers' termen te gebruiken: lijkt het er dan niet gewoon op dat je niet tegen je verlies kunt? Feit is dat de juridische wegen er gewoon zijn. En dat de overheid niet schroomt van deze rechten gebruik te maken, zoals dat in elk geval gebeurt door in hoger beroep te gaan.

Premier Rutte: noodzaak is er
Want ook al zijn de gevolgen van de avondklok in de coronabestrijding niet exact meetbaar, de noodzaak ervan is volgens premier Mark Rutte - in tegenstelling tot wat de rechtbank vindt - klip en klaar. “Het is van groot belang dat we de hoeveelheid sociale contacten zoveel mogelijk beperken. Doe dat voor jezelf, maar zeker ook voor elkaar”, zei hij dinsdagmiddag.

Het is om die reden dat hij iedereen oproept zich met klem aan de avondklok te houden. Oók als het gerechtshof vanavond meegaat in het besluit van de rechtbank om de avondklok op te heffen tot de uitspraak in het hoger beroep geweest is.