Op 11 maart vernietigde de rechter de vergunning voor een Friese boer die zijn stal wil uitbreiden. De boer had bij zijn plannen keurig rekening gehouden met de regels van het ministerie voor Landbouw. Maar milieuorganisatie MOB (Mobilisation for the Environment) overtuigde de rechter dat die regels niet honderd procent garanderen dat uit nieuwe milieuvriendelijke stallen minder stikstof komt.

MOB baseert zich daarbij op een rapport van het CBS uit 2019. Dat rapport wijst op onzekerheden bij zogenaamde emissiearme stallen. Maar het CBS schrijft ook dat er nog meer onderzoek gedaan moet worden.

De lat ligt erg hoog
Gemeenten en provincies moeten bij vergunningen voor nieuwe stallen aantonen dat door zo'n stal niet meer stikstof in de natuur terechtkomt. De uitspraak van de rechter over de Friese boer legt de lat hoog. Zelfs een boer die de regels van het ministerie volgt, mag er niet van uitgaan dat een nieuwe stal milieuvriendelijk genoeg is.

Andere provincies en de boerenorganisatie LTO vinden dat de provincie Friesland in hoger beroep moet gaan. "Dat ligt ook in de lijn der verwachting", zegt de Friese provinciewoordvoerder Peter van den Meerschaut. Op 30 maart nemen de Friezen een beslissing.

Spannend
De ZLTO heeft een brief aan de provincie Brabant gestuurd. De boerenorganisatie denkt dat het ook in hoger beroep spannend wordt wie er gelijk krijgt. Volgens de ZLTO zal het Rijk hard moeten werken om duidelijk te maken dat emissiearme stallen inderdaad werken. Janus Scheepers: "Ik denk dat de nieuwe stallen minder stikstof uitstoten. Maar je werkt met de natuur. De uitkomsten zijn niet elke dag hetzelfde. Daar moet je rekening mee houden."

Brabant zet hoog in op nieuwe emissiearme stallen. Boeren die door willen met hun bedrijf moeten in 2024 zo'n stal hebben. ZLTO voerde over die regel tevergeefs een juridische strijd. Ook de val van het provinciebestuur in december 2019 was een gevolg van die eis. Het nieuwe provinciebestuur, met CDA en Forum voor Democratie, verschoof begin 2020 de deadline iets naar achter, maar hield vast aan het uitgangspunt.

Alles ligt weer stil
"Er komt nu een hoger beroep", zegt Janus Scheepers. "Dan ligt alles weer een tijd stil. Dan kan je niks als boer. We gaan zeker met de provincie over die deadline van 2024 praten."

De rechterlijke uitspraak over die ene Friese stal is ingrijpend voor boeren die nu niet meer weten waar ze aan toe zijn. Maar ook voor de overheid. Wettelijk is vastgelegd dat de hoeveelheid stikstof in natuurgebieden in 2030 gehalveerd moet zijn. De bouw van nieuwe stallen zou daar aan bijdragen. Als dat niet zeker is, moet naar andere oplossingen worden gezocht.

Niet verplicht
Na deze uitspraak 'kan het niet zo zijn dat veehouders in onze provincie verplicht worden om deze technieken toe te passen', schrijft de ZLTO aan het provinciebestuur. Dat zou betekenen dat ook Brabant op zoek moet naar meer manieren om de hoeveelheid stikstof te verminderen.

Femke Dingemans van de Brabantse Milieu Federatie: "Wij hebben eerder al gezegd dat de provincie de oplossing te veel zoekt in de vernieuwing van de stallen. Dan krijg je een kaartenhuis dat door één rechterlijke uitspraak begint te wankelen. De provincie heeft geen plan B."