Het 'Brabants dialect' verdwijnt in rap tempo, maar de zachte G blijft nog
Alleen in Limburg en Friesland wordt volgens het onderzoek nog écht dialect gesproken. Daniëls: "Fries is eigenlijk geen dialect maar een taal. En Limburgers zijn vaak trots op hun taal. Verder blijven dialecten langer behouden als je verder van de Randstad af zit. Brabanders hebben die taaltrots niet, al wordt er weer iets meer dialect gesproken nu de taal dreigt te verdwijnen."
Dialecten kunnen alleen blijven bestaan als sprekers weinig of geen contact hebben met mensen die een andere taal of ander dialect spreken, weet Daniëls. "Dialect moet een eilandje zijn, mensen mogen het dorp niet of zelden uitkomen."
Na de jaren '60 groeide de mobiliteit, eerst binnen en toen buiten Nederland. We praten met mensen uit allerlei provincies en landen en verhuizen ook vaak. "Kijk bijvoorbeeld eens in een wijk als Brandevoort in Helmond hoeveel mensen daar wonen die er oorspronkelijk vandaan komen."
"Niemand spreekt meer de taal van het dorp."
Eén Brabants dialect is er volgens Daniëls niet, in onze provincie gaat het vooral om lokale dialecten. "Hier in Aarle-Rixtel groeide negentig procent van de mensen vroeger op met de taal van het dorp. Nu niemand meer. En als je de taal van Aarle-Rixtel en Lieshout naast elkaar legt, klinkt het ook bijna hetzelfde."
Met carnaval zingen we liedjes in dialect en in de tv-serie Undercover spreekt Frank Lammers dialect. Kunnen we door dat soort series te omarmen het tij nog keren? "Nee", zegt de taalkundige resoluut. "In Twente hebben ze ook enkele series in het dialect opgenomen en die acteurs moesten het vooraf speciaal leren."
"Wie weet nog wat romme en tesneuzik zijn?"
Daniëls maakt een onderscheid tussen klankkleur en dialect. Bij klankkleur gaat het bijvoorbeeld om de zachte g. "Klankkleur blijft het langste behouden. Maar bij dialect moet je denken aan woorden als romme (melk) of tesneuzik (zakdoek)."
Als taalkundige vindt de Brabander het jammer dat het dialect verdwijnt. "Maar ik snap wel dat het met de toegenomen mobiliteit niet anders kan. Je hoort het bijna nergens meer. Wanneer heeft Omroep Brabant voor het laatst iets uitgezonden in dialect?"