Video

Levenslang in vrijheid: Ton sprak nooit over wat hij in de oorlog meemaakte

4 mei 2021 om 07:00 • Aangepast 4 mei 2021 om 10:42
nl
Ton van Dijk was 10 toen hij in 1944 een aantal maanden bij de boerenfamilie Van Iersel in Helvoirt woonde. Wat hem daar overkwam, tekende hem voor het leven: 'levenslang in vrijheid' zou je het kunnen noemen. Hij zweeg 69 jaar lang over wat hij tijdens de oorlog had meegemaakt.
Profielfoto van Arianne de Jong
Geschreven door

Ton werd geboren in Rotterdam. Hij was een druk manneke in een groot gezin. Toen zijn moeder opnieuw moest bevallen, werd Tonnie naar Brabant gestuurd. Kun je het je voorstellen? In oorlogstijd weggerukt worden uit je gezin om in bevrijd Brabant de oorlog pas echt mee te maken.

De familie Van Iersel was een boerenechtpaar met vier zonen en twee dochters. Ton raakte al snel bevriend met de jongste zoon Sjefke. Ze waren even oud. Van de Schotse bevrijders hadden ze afgekeken hoe die hun potje kookten. In oude biscuitblikken werd met een brandbare stof het prutje bereid. De twee jongens speelden dat regelmatig na.

"Zagen ze een vlam voorbij het keukenraam rennen."

Op een dag riep de boerin dat de jongens moesten komen voor het middageten. Tonnie ging direct naar binnen. Sjefke speelde nog even verder. Kort daarna hoorden ze een luid gegil en zagen ze een vlam voorbij het keukenraam rennen. Sjefke stond in brand. De boerin rende naar buiten en probeerde het vuur te doven door het tafelkleed om hem heen te slaan te redden.

Schotse soldaten brachten Sjefke naar het ziekenhuis. De familie wist niet waar. De twee oudste zussen zijn daarop stad en land afgefietst op zoek naar hun broertje. Ze vonden hem uiteindelijk in een verzorgingshuis in Boxtel. Dood. Levend verbrand. Ton van Dijk: "Ik heb later mezelf nog de schuld gegeven. Dat ik hem had opgejut en zo. Maar dat was natuurlijk onzin. We waren tien jaar oud, we speelden samen."

"Kees kwam in vijf stukken terug op de grond."

Alsof dit allemaal nog niet erg genoeg was, zou zich nog een tweede drama volgen waarbij de jonge Ton van Dijk betrokken was. En ook hierbij kwam een jonge zoon van de boerenfamilie Van Iersel om het leven.

Op 2 april 1945 vroeg de boerin aan Tonnie en haar zoon Johan om de andere zoon te gaan zoeken. Kees was op een paard het bos in gegaan en hij moest naar de kerk. Hij werd al snel gevonden, maar wilde niet terug naar huis. Hij had namelijk een jeep van de bevrijders gevonden in het bos. De oorlog was een spannende tijd voor de kinderen en gevaar zagen ze niet. Johan sprong meteen in de Jeep. Tonnie en Kees openden de kratten waarin mijnen bleken te zitten.

Ton: "Ik weet het nog goed, allemaal draadjes en stangetjes. We zullen er wel mee geprutst hebben." De boel ontplofte. Ze vlogen allebei in de lucht. "Kees kwam in vijf stukken terug op de grond." Ze werden naar het mortuarium gebracht. "Daar kwamen ze er pas achter dat ik nog leefde. Ik lag weken in coma. Toen ik weer bijkwam, zat de boerin aan mijn bed. Ze zei dat ze liever had gehad dat ik dood was geweest, dan was ze tenminste niet twee zonen kwijtgeraakt. Het was haar verdriet. Ik heb haar dat niet kwalijk genomen."

"Ik zei tegen mijn vrouw: morgen ga ik naar Brabant."

Ton hield 69 jaar lang zijn mond over alles wat er in Helvoirt gebeurd was. De mensen die hem wat moeilijk zagen lopen dachten dat hij een auto-ongeluk had gehad. Hij woont al jaren in Nederhorst den Berg in Noord-Holland en toen in de buurt een oorlogsmuseum werd geopend begon het bij hem van binnen te borrelen. Via Google en de woorden '2 april 1945 Helvoirt' kwam hij terecht bij een verhaal dat Henk Peters uit Udenhout had opgeschreven.

Peters verdiepte zich in de geschiedenis van de oorlogsmonumenten en had een monumentje in de bossen ontdekt. Er was daar een militair om het leven gekomen. Toen hij probeerde erachter te komen wat er precies gebeurd was, stuitte hij op het verhaal van Keesje van Iersel.

Er werd met geen woord gerept over Ton van Dijk. Alsof hij er niet bij was geweest. Ton: "Ik zei tegen mijn vrouw: morgen ga ik naar Brabant, want dat hele verhaal klopt niet." Hij kwam uiteindelijk in contact met Henk Peters en vertelde hem wat er werkelijk gebeurd was.

"Ik wil winnen. Ik geef me niet over."

Dat was de eerste keer dat Ton van Dijk openlijk over zijn oorlogsverleden sprak. Na 69 jaar sprak hij over de twee doden, over het verdriet van de boerin, over zijn enorme geluk dat hem in leven had gehouden. Henk Peters paste zijn verhaal aan en stimuleerde Ton om zijn verhaal te vertellen.

Ton van Dijk heeft zich wel eens afgevraagd waarom hij nog in leven is, terwijl hij net zo goed al twee keer dood had kunnen zijn: "Het zal wel aan mijn karakter liggen. Ik wil winnen. Ik geef me niet over."

Het verhaal van Ton is het vierde deel van een vijfdelige serie over het thema vrijheid.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.