Vlucht MH17 van Malaysia Airlines was op 17 juli 2014 onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur. Vanwege overboeking en omdat passagiers met een transfer later bij de gate op Schiphol aankwamen, vertrok de vlucht 13 minuten later dan gepland. Rond 15.40 uur Oekrainse tijd, drie uur na vertrek, wordt MH17 neergehaald boven Oost-Oekraïne.

Wat is onderzocht?
Wegens het hoge aantal Nederlandse slachtoffers kreeg Nederland de leiding van het internationale onderzoek naar de oorzaak van de vliegramp. Dat is uitgevoerd door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid. Uit het onderzoek bleek dat het vliegtuig op 10 kilometer hoogte uit de lucht werd geschoten door een raket van het type BUK. De onderzoeksraad kijkt alleen naar de veiligheid van de luchtvaart en hoe die kan worden verbeterd. Het orgaan doet geen uitspraken over schuld of aansprakelijkheid.

Op 7 augustus 2014 is op verzoek van Nederland, Australië, België en Oekraïne een Joint Investigations Team (JIT) opgezet. Het uiteindelijke doel van het JIT is het opsporen en vervolgen van degenen die verantwoordelijk zijn voor het neerschieten van het vliegtuig.

Een compilatie van drie dagen rouw na de ramp, tekst gaat verder onder de video

'Onomstotelijk bewezen'
Na jaren onderzoek, zegt het JIT onomstotelijk bewijs in handen te hebben dat vlucht MH17 inderdaad is neergeschoten door een BUK-raket. Volgens de onderzoekers zijn de raket en het bijbehorende lanceersysteem aangevoerd vanuit Rusland. Zij baseren zich op afgetapte telefoongesprekken, getuigenverklaringen, video’s en foto’s van het transport. Volgens Rusland klopt dat niet. Overigens erkennen de Russen het gerechtshof in Nederland sowieso niet.

Eind mei was er een schouw in een hangar op vliegbasis Gilze-Rijen, waar met de wrakstukken van MH17 een reconstructie van het toestel is gemaakt. De verdediging van een van de verdachten wil onderzoeken of vlucht MH17 door een Oekraïens gevechtsvliegtuig kan zijn neergeschoten, in plaats van door een Russische Buk-raket.

Wie staan terecht?
Op 19 juni 2019 maakte het JIT bekend dat het aanhoudingsbevelen uitgevaardigd heeft voor vier mannen die worden verdacht van het neerhalen van vlucht MH17 en de moord op de 298 inzittenden. De verdachten zijn op alle internationale opsporingslijsten geplaatst, maar zijn nog niet verschenen in de rechtbank. Slechts één verdachte laat zich bijstaan door zowel Russische als Nederlandse advocaten.

Igor Girkin
Girkin is minister van Defensie van de door separatisten bezette gebieden in Oost-Oekraïne. Als commandant van de rebellen had hij de leiding over de troepen die de MH-17 zouden hebben neergehaald. Girkin stuurde ook als eerste een ‘overwinningsbericht’ de wereld in na het neerstorten van het vliegtuig.

Sergei Doebinski
Hij is het hoofd van de militaire inlichtingendienst in het gebied. Doebinski zou de BUK-raket naar het gebied hebben gehaald. Zijn naam is ook te horen in afgeluisterde telefoongesprekken waarin wordt gesproken over de BUK.

Oleg Poelatov
Poelatov is de assistent van Doebinski in Oost-Oekraine en verantwoordelijk voor het vervoeren van de BUK-raket naar de plek van de lancering. Uit afgeluisterde gesprekken blijkt dat hij vlakbij de raket was, toen deze werd afgeschoten. Poelatov is de enige van de vier verdachten die zich laat bijstaan door een advocaat. De andere verdachten negeren het proces volledig.

Leonid Chartsjenko
De enige niet-Rus in het gezelschap. Chartsjenko is een Oekrainer, zonder militaire achtergrond. Hij sluit zich aan bij de pro-Russische rebellen en schopt het binnen afzienbare tijd tot commandant. Ook hij zou verantwoordelijk zijn voor het vervoer van de BUK-raket en de installatie ook weer hebben teruggebracht na de lancering. Het was Chartsjenko die na de aanslag aan Doebinski meldde dat er een ‘Oekraïens gevechtsvliegtuig’ was neergehaald.

Hof voor de rechten van de mens
Op 10 juli 2020 heeft Nederland Rusland ook gedaagd voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Hiermee kan Nederland meer druk uitoefenen op Rusland, dat al jaren het onderzoek en het proces tegen de verdachten frustreert. Nederland wil met deze stap de klachten van een groep van 380 nabestaanden ondersteunen, die al eerder een zaak tegen Rusland aanspanden bij het Europees Hof.

Zij doen dit onder meer op basis van artikel 2 van het Europees mensenrechtenverdrag, het recht op leven. De gedachte is dat Nederland met deze stap ook langs andere juridische weg Rusland verantwoordelijk probeert te houden voor de ramp.

Hoe gaat het nu verder?
Het MH17-proces startte ruim een jaar geleden, zes jaar na de ramp, op 9 maart. Tot nu toe speelde de rechtszaak zich af in de voorbereidende fase. Er werd informatie gedeeld over de stand van zaken van het onderzoek en de rechtbank nam besluiten over verzoeken en vragen van de verdediging van één van de verdachten.

Maandag start dus de inhoudelijke behandeling van het MH17-proces. Daarin wordt onder meer gesproken over wat de rol was van de vier verdachten, of het daadwerkelijk een BUK-raket was die het vliegtuig neerhaalde en de lanceerlocatie. Ook komt de schouw van de reconstructie van het vliegtuig en de identificatie van de slachtoffers aan bod.

Ook is niet uit te sluiten dat er zaken uit het strafdossier worden gelicht die tot nu toe niet bekend waren. Daarnaast hebben ruim tachtig nabestaanden zich gemeld die gebruik willen gaan maken van hun spreekrecht. Dat zal in september gaan gebeuren.

Hoe lang het hele proces nog gaat duren en wanneer er een uitspraak verwacht wordt, durft niemand te zeggen. Er zijn voor zowel dit jaar als volgend jaar nog zittingsdagen gepland. Dit jaar wordt er zeker geen uitspraak meer verwacht, mogelijk ergens volgend jaar wel.

Of de verdachten, als ze veroordeeld worden, ooit achter tralies zullen verdwijnen is nog maar de vraag. Rusland weigert de verdachten uit te leveren aan Nederland. Ook hebben zij zelf eerder al aangegeven niet naar Nederland te komen voor het proces.

Lees ook deze verhalen over de vliegramp met de MH17:

LEES OOK: Nabestaanden MH17-ramp kijken uit naar strafproces, elk op eigen manier