Het oorlogsverleden van burgemeester Jac van der Lely is een gevoelige kwestie in de gemeente Altena. In het voorjaar van 2020 publiceerden de regionale onderzoekers Raoul Nijst en Bert van Straten een lijvig onderzoek, waaruit bleek dat de burgemeester fout was in de Tweede Wereldoorlog. “Van der Lely heeft meegewerkt aan de registratie, isolatie, beroving en deportatie van Joodse families in Woudrichem”, concludeert Van Straten.

“Van der Lely heeft onder het nazibewind een document ondertekend over zijn herbenoeming als burgemeester. Hij heeft zich daarmee geconformeerd aan de Duitse overheid, maar had ook kunnen weigeren zoals veel van zijn collega’s dat destijds ook hebben gedaan.”

Het onderzoek van de plaatselijke historici sloeg in als een bom, maar ‘de politiek’ keek ook weg. Pas na een hoogoplopende en emotionele politieke discussie besloot de gemeente het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, in te schakelen. Die concludeerde dat er meer onderzoek nodig was, maar dat zij daar geen capaciteit voor hadden.

Daarop besloot de gemeente zelf een onderzoek te laten uitvoeren door streekarchivaris Hildo van Engen. Het nieuwe onderzoek moet voor het zomerreces klaar zal zijn. “Doordat archieven door corona gesloten waren heeft het langer geduurd”, zegt hij. “Volgende week kunnen we als afronding terecht in het Nationaal Archief in Den Haag.”

Van Engen: “Ik kan alleen maar zeggen dat we iets meer hebben gevonden dan in het onderzoek door de historici Nijst en Van Straten. Ik heb geen onomstotelijk bewijs aangetroffen, maar het is ook niet zo dat het geschetste beeld kantelt. Het is een kwestie van nuance. We kijken of de bevindingen van Nijst en Van Straten kloppen. Het is moeilijk om aan te geven wat goed of fout is in hun onderzoek.”

Historicus Van Straten die de kwestie aan het rollen bracht, heeft zo zijn twijfels: “Het grote bagatelliseren dat na de oorlog is begonnen, gaat onder burgemeester Lichtenberg van de gemeente Altena nog steeds door. Hoewel ik absoluut geen vraagtekens zet bij de kwaliteiten van de streekarchivaris, schrijft hij zijn rapport natuurlijk wel in opdracht van de gemeente Altena, die ook zijn broodheer is. De vraag blijft of hij wel de aangewezen persoon is om dit onderzoek uit te voeren. We zullen zijn bevindingen kritisch maar rechtvaardig beoordelen.”

Toeval of niet, komend weekend opent in het Visserijmuseum een expositie over het oorlogsverleden van het stadje. Over de burgemeestersaffaire zal ook een boek verschijnen. "Daarin zullen we van A tot Z beschrijven wat er op ons pad kwam na de publicatie van ons onderzoek”, zegt Bert van Straaten.

LEES OOK:

Verwarring en irritatie over het niet doorgaan van onderzoek naar foute oorlogsburgemeester

Toch een vervolgonderzoek naar oorlogsverleden van burgemeester Jacobus van der Lely

Straatnaam Burgemeester van der Lelystraat in Woudrichem besmet door opgedoken oorlogsverleden