Ook criminelen genieten van hun vakantie. Ik vermijd bewust het woord welverdiende vakantie. Illegaal je inkomen bij elkaar harken is misschien toch niet zo 'welverdiend'. Natuurlijk hebben ze hard gewerkt in een wietkwekerij, drugslab of achter de geldtelmachine. Dat witwassen van je misdaadgeld in een strandtent of Spaanse stripclub is onontkoombaar. Je moet ergens naar toe met je cash. Zij kunnen in ieder geval nog wel genieten van de vrijheid op vakantie. Als je pech hebt gehad, ben je gepakt. En zit je eenzaam in een politiecel, nog koud uit de boeien, of je bent al overgebracht naar een huis van bewaring.

Ik zat vorige week bij een reeks tussentijdse rechtszaken in Breda, pro-formazittingen dus. Verdachten worden voor de rechter gebracht en die kijkt dan of je nog wel terecht in voorarrest zit. Het idee erachter is dat je niet onnodig lang je vrijheid kwijt bent. Het kan bijvoorbeeld niet zo zijn dat je langer zit dan een eventuele op te leggen straf. Een rechter bekijkt de risico's zoals vluchtgevaar of herhalingsgevaar. De regels over voorarrest zijn best streng en de afgelopen maanden weer wat aangescherpt: een voorarrest mag niet alvast een straf zijn. Dat is een goed te verdedigen regel.

In de zittingzaal zag ik allerlei verdachten voorbijkomen: vijf moesten terug naar hun cel. Eentje voor schieten, vier voor het runnen van een drugslab en twee verdachten voor witwassen. Die waren wel vrij maar kregen hun paspoort niet terug en zagen hun vakantie in rook opgaan. De rechtbank in Breda had geen zin om over haar hart te strijken. Niks geen ‘zomerbonus’. Vaak gaat het belang van de samenleving vóór persoonlijk belang. Dat is een afweging die je altijd hoort.

Er zijn er meer die gedwongen 'thuis’ blijven zeg maar en helemaal niet weg mogen. De vraag is alleen: hoeveel? Nou ben ik nogal van de feiten en de cijfers. Daarvoor moet je zijn bij de dienst die de gevangenissen beheert: de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Ze houden een mooi overzichtje bij. Die cijfers wisselen van jaar tot jaar dus vergeef met de kleine verschillen.

Het meest actuele cijfer over de gevangeniscellen wat ik kon vinden was 9600. Dat zijn dus de gevangeniscellen die gebruikt worden. Hoeveel gedetineerden er écht in woonden is wat onduidelijk. Volgens DJI zijn er vorig jaar 21.735 mensen binnengebracht om hun voorarrest of straf uit te zitten. Volgens het CBS waren er in totaal 27.300 gedetineerden. Het verschil is goed te verklaren: die mensen zaten al langer in de bak.

Aardig detail: er waren vorig jaar nul ontsnappingen. Ik denk overigens dat gedetineerden wel willen vluchten maar gewoon niet kunnen met al die beveiliging. Aan een sleutel heb je weinig.

Natuurlijk ben ik ook benieuwd naar de Brabantse cijfers. Nou hebben we twee Brabantse gevangenissen in Vught en Grave. Die in Vught is het grootst: 747 cellen. In de eerste maanden tot en met april waren er 616 bezet. Dat is vergelijkbaar met de aantallen sinds vorig jaar zomer. Dus ga er maar vanuit dat die er nu ook zitten. In de PI Grave zijn er 469 cellen, 347 waren bewoond. Ook vergelijkbaar met de voorgaande periode.

Kortom: 963 volwassenen in de bak in Brabant, ook tijdens de zomermaanden. En ze zijn niet de enige die hun vrijheid kwijt zijn. In de jeugdinrichtingen zoals die in Breda zitten ook jongeren vast – zo tussen de 14 en 21. Daar zijn 96 cellen beschikbaar. 87 waren er bezet volgens de meest recente cijfers.

En laten we de tbs'ers in ons land niet vergeten. Ruim 1400 die gemiddeld behandeld worden, ook de mensen die al sinds eind 20e eeuw hun vrijheid kwijt zijn omdat ze een gevaar vormen. Onze enige echte tbs-kliniek, De Woenselse Poort in Eindhoven, kende een gemiddelde bezetting van 54 mensen.

En dan zijn er nog de tientallen mannen en vrouwen die dagelijks geboeid binnen worden gebracht in de cellencomplexen van de politiebureaus in onder meer Breda en Eindhoven en een nachtje of meer mogen blijven voor verhoor.

Bij elkaar zijn er alleen in Brabant al dus zo'n 1100 mensen die geen vrijheid kennen. En ja, een groot deel heeft het er zelf naar gemaakt. Een welverdiende straf krijgen ze. Toch is het iets om soms bij stil te staan. Ik moet er vaak aan denken als ik verdachten in vrijheid via de voordeur van het gerechtsgebouw binnen zie komen, met de weekendtas om de schouders. Ze moeten zich melden in de rechtszaal, voor ‘de dag des oordeels’. De rechtbank vertelt wat voor straf ze krijgen. En bij celstraf betekent dat nog even zwaaien naar partner of kinderen en dan mee, de boevenwagen in naar een cel. Ik word daar vaak wel een beetje stil van.

5 bij 2 meter. Hoogte 2,5 meter. Dat is de afmeting van de gemiddelde cel in ons land. Ook nog zo'n interessant feitje op de website van de DJI. Denk daar maar eens aan op het strand, of in je vakantiehuisje. Het is geen pretje met dit mooie weer. Maar denk er niet te lang aan. Vergeet ook niet te genieten van de vakantie. En de vrijheid.