Jonkergouw kwam in 2018 al eens met een voorstelling waarin Srebrenica aan bod kwam. Hij werkte toen samen met Dutchbat-veteraan Raymond Braat uit Helmond. De posttraumatische stressstoornis die de veteraan overhield aan het drama stond toen centraal. Braat keert in deze voorstelling terug. Zijn tegenspeler is Alma Mustafic, die 14 was toen haar vader Rizo in Srebrenica werd vermoord.

Alma kwam later in Nederland terecht en groeide hier op. Haar verontwaardiging op het toneel is dus geen spel. Ze beleeft iedere keer het drama Srebrenica opnieuw.

Maar Jonkergouw verraste haar: “Met Alma gaat het aantoonbaar beter dan toen we aan de voorstelling begonnen. In het begin zei ik tegen haar: ‘Er komt een moment dat je plezier krijgt aan het spelen van dit verhaal.’ Zij zei toen vrij streng: ‘Ik geloof niet dat jij 56 familieleden hebt verloren.’ Maar later erkende ze dat ze het inderdaad naar haar zin heeft. Alma kan nu iets positiefs doen met het drama dat ze heeft meegemaakt.”

Ruim honderd uur sprak Jonkergouw met Alma. Het gaf hem een andere blik op de geschiedenis. Ook voor hem was Srebrenica de enclave die niet te verdedigen was. Op de noodkreet van Dutchbat werd niet gereageerd en nadat de enclave was gevallen, werd er genocide gepleegd en Dutchbat kreeg de schuld.

Maar in de gesprekken met Alma kantelde Jonkergouws beeld: “Ik kreeg veel meer begrip voor positie van de slachtoffers. Er werd altijd gezegd: er waren twee strijdende partijen, dat waren allebei geen lieverdjes en en wij zaten ertussen. Dat klopt niet. Dit was een geplande genocide op een bevolkingsgroep. Toen Dutchbat daar kwam, waren mensen al drie of vier jaar op de vlucht voor de etnische zuiveringen.”

In de voorstelling confronteert Alma Raymond, de Dutchbatter: “Wat heb jij éxact gezien”, vraagt ze hem. “Alma, dat kan ik jou wel gaan vertellen. Maar wie schiet hier nou iets mee op”, antwoordt hij.

Raymond heeft veel gezien: plunderingen, brandstichting. “Ze gaven nergens iets om. Alles wat met moord, verkrachting te maken heeft, gruwelijke dingen, hebben deze jongens gedaan.”

Naast deze twee ‘echte’ spelers, werken ook drie professionele acteurs aan de voorstelling mee: Mike Weerts, Jolijn Henneman en Karen Sibbing. Jonkergouw: “Normaal gesproken probeer je de amateurs zo dicht mogelijk bij het professionele niveau te krijgen. Maar hier is het eerder andersom. Ik moest uitzoeken hoe ik die professionele cast net zo authentiek kreeg als Alma en Raymond.”

Een scène uit de voorstelling. Alma is een kind van 14 jaar. “Wat ben jij eigenlijk?” vraagt een vriendinnetje haar. “Hoezo? Ik ben Alma, gewoon Alma.” “Nee, dat bedoel ik niet. Wat bén jij?” Verward vraagt Alma: “Maar wat ben jíj dan?” Haar vriendinnetje slaat zich trots op de borst en zegt “Ik ben Servische.” Dan slaat Alma zich op de borst en roept: “Dan ben ik ook Servische.”

Alma maakte mee hoe alle Servische kindjes uit haar klas verdwenen en aan de andere kant van de rivier gingen wonen. Bij de buren, met wie haar ouders bevriend waren, gingen groene kisten met wapens naar binnen. De buren boden aan de kinderen uit hun gezin ook naar de andere kant van de rivier te vervoeren. Maar ze waren bang dat dat niet ging lukken, want Alma en haar familie heette Mustafic, de verkeerde naam.

‘Gevaarlijke namen’ is daarom de titel van het toneelstuk. Jonkergouw: “Theater kan waarde geven aan iets dat anders alleen maar negatief is geweest. Het kan iets ombuigen. Het lelijke wordt dan een bron voor iets positiefs. Dat is wel heel gaaf. Mest stinkt alleen maar, maar als je er iets op laat groeien…”

Vanaf 22 september is ‘Gevaarlijke namen’ te zien in zeven verschillende Brabantse theaters.

LEES OOK: Voor zijn ogen werden moslims vermoord, oorlogsveteraan Raymond verwerkt trauma op het toneel