Binnenkort doet de rechtbank in Den Bosch uitspraak in de megazaak rond Operatie Alfa. Die draait rond Martien R. Een van de beschuldigingen is dat deze Ossenaar met dertien familieleden en een paar buitenstaanders een misdaadbende vormde die in drugs en wapens handelde.

De Bende van Oss zou je ze kunnen noemen. Maar dat doet eigenlijk niemand want de Bende van Oss is toch wat anders. Dat was namelijk de speelfilm uit 2011. Een film die is ‘gebaseerd op historische gebeurtenissen' pakweg een eeuw geleden in Oss en omgeving.

Ik had de speelfilm met onder anderen Sylvia Hoeks en Theo Maassen nog nooit gezien, moet ik tot mijn spijt bekennen. Had hem al jaren op dvd liggen. En inderdaad: het keek lekker weg. Het sfeerbeeld is duidelijk: een industrieel stadje met armoedige mensen die zich niks aantrekken van de autoriteiten. Gemeente, politie, marechaussee, de Hollanders: het is allemaal de vijand. En we doen toch wat we zelf willen.

Maar ik wilde meer weten. Voor de historische feiten van toen bekeek ik de documentaire van Andere Tijden over de Bende van Oss. En in combinatie met de verhalen van het BHIC in Den Bosch werd het me wel duidelijker. Tussen eind 19e eeuw en nét voor de Tweede Wereldoorlog werden Oss en omgeving geteisterd door een fikse misdaadgolf. Het begon in 1893 met de moord op wachtmeester Gerard Hoekman van de marechaussee, het politiegezag zeg maar. Een paar weken na zijn dood werd zijn graf geschonden en zijn kist ingestampt en besmeurd met poep.

Daarna volgden meer moorden maar ook diefstallen, overvallen en brandstichtingen om de verzekering te tillen. 1100 misdrijven werden geteld, waaronder 24 moorden. In totaal naar schatting 1500 daders, van wie er 71 gestraft werden midden jaren dertig. Meerdere leden van diverse families hielden zich bezig met criminele activiteiten. Bij elkaar gingen de veroordeelden voor 300 jaar de cel in. Pas halverwege de jaren dertig kwam het stadje tot rust.

Dik veertig jaar onrust. Het kan nooit één bende zijn geweest. Het is een verzamelnaam, net zoals de Bokkenrijders en de Maffia. Het is een verzamelnaam voor allerlei samenwerkingsverbanden. Het waren meerdere generaties die misdrijven pleegden.

Die bendes van toen hebben niks te maken met Martien R. nu. Voor zover bekend is er geen enkele familieband, niet aan de achternamen te zien in ieder geval. Toen waren er honderden verdachten en die zijn er nu niet. En drugs: daar hadden ze toen nog nooit van gehoord.

Maar toch zijn er wel degelijk overeenkomsten. Volgens politie en justitie vormden de familieleden rond Martien R. eigenlijk verschillende bendes, of ‘criminele samenwerkingsverbanden’ in politietaal. De een met drugs en witwassen en een clubje dat in de wapens zat. En ook deze mensen hebben lak aan de autoriteiten, is steeds de boodschap van het OM geweest.

Dat zagen we dit voorjaar in de rechtszaal gebeuren: de verdachten weigerden te luisteren naar het verhaal van de beide officieren van justitie. Ze voelden zich toch al veroordeeld en zegden het vertrouwen op in de rechtbank. Ze negeerden zowat hun hele proces. Drie generaties stonden trouwens terecht. In een vrijwel lege rechtszaal werd meer dan honderd jaar celstraf geëist.

Er is nog een andere overeenkomst. Die heeft niks met dit proces rond Martien R. te maken maar Oss zag de voorbije jaren ook andere heftige dingen gebeuren, net als pakweg een eeuw geleden: brandstichtingen. Voor die brandstichtingen zijn vorig jaar al enkele mensen veroordeeld. In het najaar komt er nog een rechtszaak over een moord. Het lijken wat dat betreft de jaren dertig wel met een reeks processen. Alles met als doel om de rust terug te laten keren in Oss.

En dan is er nog grappige overeenkomst met de Bende van Oss en Alfa. In de speelfilm De Bende van Oss zit een bijzondere acteur. Iemand die door de hele film te zien is en ook nog aan het woord komt: Jan-Hein Kuijpers, als bendelid. Inderdaad, al jaren de advocaat van Martien R.