Een veelkoppig monster. De georganiseerde misdaad wordt vaker zo genoemd omdat de misdaad zoveel verschillende gezichten heeft. Met datzelfde monster begint óók de brief die enkele tientallen burgemeesters uit ons land schrijven aan de landelijke politiek. Ze noemen die brief 'het Manifest'. Het idee komt uit West-Brabant en daar zit ook de meeste steun.

Een paar maanden geleden werd het al aangekondigd. Nu is de definitieve tekst bekend. Daarin staan voorbeelden zoals ‘de laffe moord op Peter R. de Vries' en twee geruchtmakende Brabantse incidenten:

• de drugsput op de Brabantse Wal,
• een drugslab in het centrum van Veghel.

Dat ene lab, dat zijn intussen twee labs geworden. Dus eigenlijk is het nog erger dan hier staat geschreven.

Het is een dringende boodschap, dat is duidelijk. Dagelijks krijgen burgemeesters misdaadgevallen op hun bordje, zoals bedreigingen (soms met handgranaten), brandstichting, intimidatie, witwassen, drugspanden, 'foute' winkels, mensen in peperdure auto's zonder zichtbaar werk (‘windhappers’). Om nog maar te zwijgen over vage situaties, met vage lui van wie je weet dat ze iets uitspoken. Tja. Krijg daar maar eens een vinger achter.

Een burgemeester kan een drugspand sluiten of een restauranteigenaar laten screenen, maar dat is onvoldoende. Daarom vragen de burgemeesters om ‘doorbraken’. Ze willen een betere aanpak. Het gaat ze niet om het winnen van de strijd tegen de misdaad, maar om het creëren van veilige gemeenten, schrijven ze. Beheersbaar maken is het idee.

De burgemeesters kregen vorig jaar steun van Peter Noordanus, oud-burgemeester van Tilburg. Hij stond aan de basis van de Taskforce, waarin de krachten gebundeld werden tegen de (drugs)maffia. Noordanus schreef ‘Pact voor de Rechtsstaat’, een gedetailleerd plan van aanpak. Maar het is alsof dat pact in een lade is verdwenen. We waren te druk met corona misschien. En nu wordt het nieuw leven ingeblazen met het manifest.

Het manifest komt op een belangrijk moment: rond Prinsjesdag, als het parlement weer geld gaat verdelen. En op de agenda staat het zeker.

Donderdag was er overleg tussen Kamerleden en experts over plannen voor een aparte landelijke dienst in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Er moet een Multidisciplinair Interventie Team (MIT) komen. Velen denken dat zo'n team voor gewenste doorbraken kan zorgen. Anderen noemen het het domste plan ooit. Er heerst dus verdeeldheid over de aanpak. Dat schiet niet op.

Hoe dan ook, op die bijeenkomst werd duidelijk hoe de vlag erbij hangt. “We hebben écht een dik probleem”, zei de gezaghebbende criminoloog Cyrille Fijnaut. Hij ziet de misdaad sinds de jaren negentig ‘groter, digitaler, georganiseerder gewelddadiger, corruptieve maatschappelijker, winstgevender en grensoverschrijdender' worden. Mooi samengevat. ‘Maffianisering’, noemt hij dat.

Fijnaut stipte nog iets anders belangrijks aan: Het ontbreekt aan een goede analyse. We weten niet goed in wat voor situatie we zitten. Welke misdaadproblemen hebben we precies? Welke kunnen we aan en waar moeten we extra op inzetten?

Fijnaut adviseert politiek Den Haag om gauw te gaan praten met gemeenten en ambtenaren die met ondermijning bezig zijn, naast het ‘met grote spoed’ opzetten van een deskundige commissie die snel een actieprogramma schrijft over wat het belangrijkste is dat er moet gebeuren. We hebben een Deltaplan nodig tegen de misdaad, stelde bestuurskundige Pieter Tops deze week in een krant.

Zo'n commissie zou werk kunnen maken van het manifest. Daarover gesproken: er is nog wel wat merkwaardigs aan de hand. Het manifest wordt gesteund door diverse Brabantse burgemeesters, waaronder die van Roosendaal, Breda, Loon op Zand, Waalre, Oirschot, Heusden, Tilburg, Geertruidenberg, Oosterhout, Dongen, Zundert, Steenbergen, Rucphen, Woensdrecht en Halderberge. In totaal dus vijftien, vooral West-Brabantse gemeenten.

Nou hebben we in onze provincie 61 gemeenten. Een kwart deed mee, maar de meeste burgemeesters dus niet. Waarom is onbekend. Misschien stonden ze niet te springen om dat ene heikele punt: de legalisering van wiet. Dat blijft omstreden omdat de gevolgen van zo'n ingrijpende stap onbekend zijn, en legalisering mogelijk illegale handel naar het buitenland stimuleert. Dat zullen buurlanden niet pikken.

De vijftien Brabantse burgemeesters waren niet de enige ondertekenaars. Ze kregen steun uit van ongeveer twintig collega's uit plaatsen als Groningen en Zwolle. Nou zijn er in Nederland pakweg 350 gemeenten en 35 gemeenten deden mee. Dat is 10 procent. Het is bovendien zoeken naar Limburgse en Zeeuwse burgemeesters. Gek genoeg, want die krijgen het ook zwaar te verduren.

Is dat omdat iedereen toch een beetje zijn eigen plan trekt? Dat gegeven alleen al is een kansje voor criminelen. Je ziet ze al jaren ‘uitbreiden’ van Brabant naar de noordelijke provincies. Ik stel me zo voor dat de boeven lachend kijken naar het gekibbel en gewoon hun ding doen.

Eén lijn. Zo moeilijk kan dat toch niet zijn? Steeds maar roepen dat we een narcostaat zijn, zet geen zoden aan de dijk. Wat kun je doen om dat afglijden te voorkomen? Dat is een van de vele vragen voor een commissie van experts. Ik kan mij zo al een paar kandidaten voorstellen die daarin kunnen plaatsnemen. Dus, tempo graag.