Iemand die brandsticht is een pyromaan. Maar het is meer dan dat. Het is iemand die ziek is, een stoornis heeft. Zo'n pyromaan is best zeldzaam. In Oss lijkt het er inderdaad om eentje te gaan. Maar je kunt het pas achteraf zeggen, als ze hem pakken.

Politie en brandweer krijgen jaarlijks tienduizenden branden en brandjes op hun weg. Pakweg een vijfde daarvan is aangestoken. Dat lees ik in een onderzoek uit 2014 dat te vinden is op Politie & Wetenschap. Het gaat jaarlijks om duizenden brandstichtingen dus: van coniferen en papiercontainers tot hele gebouwen. Er zijn véél meer brandstichters dan pyromanen.

Uit onderzoek blijkt dat deze pyromanen vaak te voet zijn of op de fiets. Ze doen het 's nachts. En ze wonen dicht bij het object dat ze in de fik steken. De daders zijn vaak jonge, ongehuwde witte mannen zonder baan. Ze zijn ook verlegen en sociaal minder vaardig. En ze doen het uit woede, sensatie en vandalisme. Ook het woord lust valt: het gaat een pyromaan om de kick, de spanning en het genot, lees je ook wel in verhalen van psychologen.

Als je snuffelt op rechtspraak.nl kom je meer te weten over het fenomeen. Meer dan een half miljoen uitspraken staan erop. Maar als je het woord ‘pyromaan’ zoekt komt dat slechts 35 keer voor. Goed, niet alles wordt gepubliceerd maar dit geeft al wel iets aan: échte pyromanen zijn nogal zeldzaam.

In Grave hadden ze een échte. Tussen 2014 en 2019 werden daar veel auto's in de fik gestoken. En er werd iemand voor gepakt. Een man, geboren in 1961. Verwaarloosd in zijn jeugd, ouders aan de drank, hij zelf ook vanaf zijn tiende of al eerder aan de alcohol. Pa en ma verongelukten allebei toen hij 9 jaar oud was. De jongeman ontspoorde, ging auto's in brand steken in Geleen. Bij een van de branden viel een dode. In 1986 kreeg hij daarvoor vijf jaar cel met tbs. Daarna ging hij weer de fout in met ‘een stuk of tien auto's’ in Nijmegen. Heftig geval dus.

Na zijn arrestatie in Grave verklaarde hij zelf bij de politie samengevat: “Een pyromaan steekt auto's in brand uit woede. Ik had dat ook. Seksuele frustraties spelen ook mee. Meestal is er ook alcohol in het spel. De kick achteraf is als er weer iets in de media staat."

De man vertelde verder dat hij altijd ging kijken ‘of het goed gefikt had'. Dat lees je ook in de onderzoeken: pyromanen komen terug op de plaats delict. Hij werd herkend op camerabeelden, aan zijn typische loopje. Hij kreeg vier jaar én tbs voor, onder meer, vier autobranden.

Er zijn ook totaal andere motieven. Ik kwam iemand tegen in de vonnissen die in Kaatsheuvel, Waalwijk en Oosterhout brandstichtte: zes auto's. Eentje dreigde over te slaan naar een woning waar mensen lagen te slapen. De man werd gevolgd door de politie en afgeluisterd. En onderzocht maar: geen stoornis gevonden. Wel narcistische en antisociale trekken. Maar die hebben veel mensen die in aanraking komen met politie en justitie. Zes jaar cel kreeg hij.

Soms zijn de daders brandweermannen. Ik vond diverse voorbeelden over de afgelopen 25 jaar. In Steenbergen, Cuijk, Bosschenhoofd en Woudrichem. Of die brandweermensen allemaal zijn veroordeeld kon ik niet achterhalen. Heftig als er zo iemand in je korps zit.

In Het Gooi hadden ze er eentje die zes jaar lang actief was zonder gepakt te worden. En wat je volgens deskundigen vaker ziet: het ging van kwaad tot erger. Van een container naar een woning. Er kwam een brandweerman in beeld en die ging de politie in de gaten houden. Hij werd gepakt en veroordeeld tot acht jaar cel. Onrust en alcohol speelden een rol. Omdat er geen stoornis werd gevonden, kreeg hij geen tbs-behandeling.

Wat er in Oss achter zit is de vraag. Is dit dezelfde persoon die met de vele tientallen autobranden de stad al jaren teistert? Je mag ervan uitgaan dat er jarenlang goed gespeurd is. Maar zonder succes. En er werd deze zomer wel iemand veroordeeld maar het is de vraag of dat hem was. Wellicht zijn er meer daders. Kopieergedrag is er altijd.

"Dit soort aanwijzingen kunnen voor de recherche interessant zijn."

In Oss kan het niet anders dat het iemand uit de buurt is. Een pyromaan kent de wijk en de straten en steegjes en kan daarom snel ontkomen. Heeft hij op één van die basisscholen gezeten? Is er iets in zijn jeugd verkeerd gelopen waardoor zijn (nare) schooltijd in zijn hoofd terugkomt? Dit soort aanwijzingen kunnen voor de recherche interessant zijn, net als het patroon waarin hij toeslaat en de methode.

Dat, in combinatie met een flinke dosis geluk: iemand, op het juiste moment op de juiste plek die wat ziet. Of de dader die een domme fout maakt. Nog beter kan de dader kappen met die onzin. Zoek je geluk in iets waar niemand last van heeft.