Brabant pakte het op een heel eigen manier aan en legde 240 miljoen euro opzij voor de aanleg van nieuwe natuur. Daar kwam ook nog geld van het rijk bij. Tien jaar later heeft de Brabantse natuur daar nog steeds baat bij en kijken natuurbeschermingsorganisaties uit de rest van Nederland met enige afgunst naar het Brabantse model. "Brabant is koploper", zegt Lars Koreman, ambassadeur van Natuurmonumenten.

Eigenwijsheid
"Er zat eigenwijsheid bij", zegt Jan Baan, destijds directeur van Brabants Landschap: "Moet zo’n man uit Groningen óns nou komen vertellen hoe we de zaken aan moeten pakken?" Brabant kón zo’n stevig bedrag opzijleggen omdat de verkoop van de aandelen van energiebedrijf Essent in 2009 ruim drie miljard euro had opgeleverd. "En we moeten eerlijk zijn, de Brabantse natuur was er ook toen al heel slecht aan toe."

Die 250 miljoen euro ging in het Groen Ontwikkelfonds Brabant, dat de opdracht heeft om voor 2027 10.000 hectare nieuwe natuur te maken. Volgens gegevens van het ontwikkelfonds zelf is ze ongeveer op de helft maar wordt het wel spannend of ze de deadline gaat halen. Mary Fiers, oud-wethouder van Eindhoven is de directeur van het fonds legt uit hoe dat komt: "Je hebt de medewerking van heel veel grondeigenaren nodig."

Petje af
Ger van den Oetelaar werkt in Limburg en Brabant voor ARK, een organisatie die in heel Nederland nieuwe natuur aanlegt. Ook hij ervaart dat er in Brabant veel mogelijk is. "Ze hebben een politieke keus gemaakt. Daar neem ik m’n petje voor af." ARK is vooral druk in Het Groene Woud in het midden en oosten van Brabant. "Maar iedereen kan subsidie aanvragen. Het is helder, de regels zijn streng maar duidelijk. Je weet waar je aan toe bent. En met het geld van Mary is er veel mogelijk."

Sinds de jaren negentig praat Nederland over de Ecologische Hoofdstructuur. Het idee was om bestaande natuurgebieden met elkaar te verbinden. De natuur lijdt onder versnippering. De Ecologische Hoofdstructuur is maar voor een deel uitgevoerd, de bezuinigingsplannen van staatssecretaris Bleker gooiden roet in het eten. Behalve dan in Brabant. Daar werd besloten de Ecologische Hoofdstructuur wél helemaal aan te leggen, maar wel met een nieuwe naam: Robuust Natuurnetwerk Brabant.

100.000 hectare
Volgens cijfers van het CBS bestond Brabant in 2015 voor iets meer dan 16 procent uit natuur. Gelderland en Drenthe zitten daar net boven, Limburg zit er net onder. Met de 10.000 hectare van het Groen Ontwikkel Fonds zou Brabant in 2027 120.000 hectare natuur moeten hebben.

Dat het in Brabant anders ging dan in de rest van Nederland kwam door de samenwerking van Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Brabants Landschap, de Brabantse Milieu Federatie, boerenorganisatie ZLTO en de waterschappen. Samen schrijven ze al jaren bij elke provinciale verkiezing een manifest over landschap en natuur in Brabant. De partijen kennen elkaar en bij de bezuinigingsplannen van Bleker begonnen de telefoons te rinkelen.

Meer natuur nodig
En ze waren het eens dat Brabant juist meer natuur nodig was, óók de ZLTO. Veeboer Herman van Ham, bestuurder van de ZLTO, deed in die tijd mee aan de gesprekken. "In Brabant zitten we dicht op elkaar. Je kan hier niet hetzelfde als in een groot aaneengesloten agrarisch gebied. We liepen tegen de grenzen van de groei aan. Het draagvlak voor de boeren werd steeds minder. Bleker leek aan de boerenkant te staan maar wij kozen voor Brabantse samenwerking. Samen kom je verder dan wanneer iedereen alleen zijn eigen belangen verdedigt."

Het was de geboorte van het Ondernemend Natuurnetwerk Brabant. Het idee dat natuur niet altijd een klassiek natuurgebied moet zijn met bordjes dat je er van zonsopgang tot zonsondergang kunt wandelen. Een deel van de Brabantse natuur wordt natuur waar ondernemers geld kunnen verdienen, bijvoorbeeld door bosbouw en landbouw of veeteelt te combineren, of bijvoorbeeld kleinschalige veehouderij of een voedselbos.

Protesten
Mary Fiers: "Het Groen Ontwikkel Fonds steunt zulke plannen. Maar de eisen blijven altijd: géén kunstmest, géén bestrijdingsmiddelen, de bodem niet omploegen en de waterstand is aangepast op de natuur. En dat voor altijd."

Van Ham: "Er komen protesten. Niet alle boeren vinden dit een goed idee als boerenland in natuur verandert. Maar ik denk dat er mogelijkheden zijn. Voldoende voedsel is in Nederland geen probleem meer. Boeren zouden geld moeten kunnen verdienen met andere maatschappelijke behoeftes. Denk aan toerisme, recreatie, zorg, biodiversiteit, CO2 vastleggen, water vasthouden en zuiveren en duurzame energie."