Waterschap Aa en Maas is samen met Limburgse collega’s aan het baggeren in de Helenavaart en het Kanaal van Deurne. Door afspraken uit de vorige eeuw moet er in 2023 bijna twee keer zo veel water door de kanalen stromen. Goed nieuws voor de verdroogde Peel. Maar wie hier wil baggeren, moet voorzichtig zijn..

De Helenavaart en het Kanaal van Deurne lopen kilometers lang parallel, ongeveer twee kilometer van elkaar. Voor militairen een ideale verdedigingslinie. In 1940 en in 1944 is hier hard gevochten. Maar van de granaten die de troepen toen op elkaar afschoten, is ongeveer tien procent niet ontploft. Blindgangers noem je die en het is geen prettig idee als je met een baggerschuit een halve meter slib van de bodem van het kanaal moet zuigen.

Maurice van Gennip weet er alles van. Hij werkt voor T&A-survey, een bedrijf dat in het hele land explosieven opspoort en opruimt. Maurice zit in de bouwkeet op parkeerterrein De Halte en heeft net aan een stel werklui uitgelegd wat ze moeten doen áls ze tegen bommen of granaten oplopen. De nu onschuldige antitankgranaat ligt voor hem op tafel, naast een stapeltje vlijmscherpe granaatscherven en de dichtgeroeste loop van een Duits machinegeweer.

De 92-jarige Theo Simons was eind jaren zeventig als ingenieur bij Rijkswaterstaat eerder al eens bezig met het baggeren van de Helenavaart. "Omwonenden hadden gewaarschuwd dat er granaten lagen. Die waren aan het eind van de oorlog in het water gegooid. We baggerden vanaf de kant met een kraan, daar was dan iemand van de explosieven opruimingsdienst bij."

Op een dag liep Simons naar die kraan toen de grijper een antitankgranaat raakte die ontplofte. "Ik heb echt grote mazzel gehad. ik stond een meter of tien van de ontploffing maar áchter de kraan. Verder is er ook niemand gewond geraakt. Maar ik heb er nog wel een poosje last van gehad. Ik was behoorlijk ondersteboven."

Na die ontploffing is er niet meer gebaggerd. Simons: "Wat denkt u? Het was meteen groot alarm." De oud-ingenieur herinnert zich dat hij ook bij de Noordervaart (in Limburg) eens moest stoppen met baggeren omdat er te veel munitie naar boven kwam. "Maar u mag die tijd niet vergelijken met nu. Wij waren aan dat tuig gewend."

Maurice en zijn collega’s pakken het nu anders aan. Ze hebben de bodem van de drie Peelkanalen, samen tientallen kilometers lang, onderzocht met een metaaldetector. Op negenhonderd plekken sloeg het apparaat alarm, al die locaties zijn precies vastgelegd op een computer.

En nu moet er iemand echt het water in. Een duiker waadt door het water om te zoeken op alle plekken waar ijzer zou moeten liggen. De duikhelm blijft in de vrachtwagen, zo diep zijn de kanalen niet. "Je ziet onder water helemaal niets", zegt Maurice. "Alles moet op de tast." Met zijn handen maakt hij een aaiend gebaar.

Dat betekent op de tast onderzoeken of de ontsteker, die voor een explosie zou kunnen zorgen, er nog in zit, vertrouwend op de kennis die de duiker inmiddels heeft opgebouwd over kogels en granaten uit de Tweede Wereldoorlog. Op de oever loopt een collega die met een app op zijn telefoon extra informatie aanlevert.

De oever waarlangs de duiker werkt, maakt duidelijk dat het grootste deel van de negenhonderd hits niets met explosieven heeft te maken. Er liggen verroeste vuilnisbakken en oude emmers. De duikers hebben zelfs een oude naaimachine boven water gehaald. Terwijl we toekijken, gooit de duiker nog twee ijzeren plaatjes op de kant. Daarna zoekt hij nog even door op dezelfde plek. "Je kan niet hebben dat later blijkt dat er nog een granaat ónder lag. We moeten echt zeker weten dat alles weg is."

"We zijn nu op de helft," zegt Maurice, "en we hebben vier explosieven gevonden."

Is dat al dat werk waard? Hij pakt een van de vlijmscherpe scherven van de tafel. Als iets ontploft, vliegt dit soort scherven met hoge snelheid in het rond. Dat wil je voorkomen… écht!

Oud-ingenieur Simons heeft nog wel een tip voor Van Gennip. "Ons is verteld dat er ergens bij Griendtsveen een groot kanon in het water is gegooid. Zo'n ding zakt in het veen heel diep weg. Wíj hebben het nooit kunnen vinden."