Donderdag 29 december 2011. Aan het eind van de middag, tegen zes uur, brak brand uit in 't Speelhuis. Een oudere man met een BHV-jasje, al meer dan 25 jaar werkte hij als suppoost in het theater, vertelde later die avond hoe de brand in de zaal begon in de hoek van de techniek: "Daar was ineens ontzettend veel rook en vuur te zien. Door de deur kwam rook uit de zaal. We hebben nog geprobeerd de brand te blussen."

Maar dat bleek vechten tegen de bierkaai. Wonder boven wonder raakte niemand gewond.

Urenlang knokten brandweermannen tegen het vuur. Nadat de wind draaide, waaide die in de richting van een nabijgelegen flat. Omroep Brabant-verslaggever Rob van Kaathoven: "De nok van de grote zaal, het karkas, is zichtbaar en er komen vlammen uit het dak. De brandweer heeft erg veel moeite met het bestrijden van de brand en is nog steeds met man en macht bezig met blussen."

Terwijl de vlammen het theater opvraten, moesten meer dan negentig mensen voor de nacht worden geëvacueerd. Een deel van hen zocht onderdak in Hotel West-Ende, zag verslaggever Jacqueline Hermans van Omroep Brabant: "Steeds meer mensen komen met druipende jassen binnen. Ze worden hier tijdelijk opgevangen, sommigen kunnen blijven slapen."

Donderdagnacht rond twee uur was er het sein 'brand meester'. De laatste vlammen waren 's ochtends rond half zeven geblust.

Van het theater uit 1977, dat ontworpen was door architect Piet Blom, was toen weinig meer over. Ook van de in het oog springende kubuswoningen naast het theater, raakten er vier zwaar beschadigd. In totaal kwamen vijftig gezinnen uit de directe omgeving van het theater met schade te zitten. Dertien families bleken tot overmaat van ramp geen inboedelverzekering te hebben.

Vanaf het balkon van zijn flatwoning kijkt een buurtbewoner de ochtend na de brand naar de smeulende resten, waar soms nog kleine rookwolkjes uit omhoog kringelen: "Het is een troosteloze aanblik. Wat we zagen, zal nog lang op ons netvlies blijven zitten."

Dat geldt voor veel Helmonders, die vrijdagochtend alweer vroeg met eigen ogen kwamen kijken wat de vlammenzee had aangericht: "Ik vind het verschrikkelijk. We hadden zo'n prachtig gebouw in de stad en dat is nu niet meer."

Na de brand verscheen een uitgebreid rapport. Daarin staat hoe in de theaterzaal, tussen de stoelen, een geluidseiland met mengpanelen was gecreëerd. Daar begon de brand. Doordat de rookmelders waren uitgezet, niet ongebruikelijk in de theaterwereld, hadden de vlammen vrij spel. Pas na 57 minuten gingen de melders buiten de zaal af. In het rapport: "De brand kon hierdoor onbeheersbaar uitgroeien tot een grote brand."

Abel Blom, zoon van de architect, gaf direct na de brand aan dat hij graag zou zien dat zijn vaders werk herbouwd zou worden, op dezelfde plek. "Mijn vader heeft daar een geweldig kunstwerk neergezet. Het is heel eenvoudig te herbouwen, alle tekeningen liggen er nog."

Maar later werd besloten om huizen te bouwen op de plek van het verwoeste theater. Wel wordt de naam van het plein veranderd van Speelhuisplein naar Piet Blomplein.

Is 't Speelhuis dan niets meer dan een herinnering in het collectieve Helmondse geheugen? Zeker wel. Zeven jaar na de brand, nu drie jaar geleden dus, werd in het gebouw van de Onze Lieve Vrouwekerk in de stad een nieuw theater geopend. De naam? Het Speelhuis.

Theo Inniger was destijds directeur van het Helmondse theater. Hij mocht meedenken over hoe de kerk een nieuw theater moest worden. Bij de opening van het nieuwe Speelhuis in 2018, waren de pijn en het verdriet van de brand inmiddels naar de achtergrond verdwenen en was er vooral veel trots: "Het is geworden zoals wij het destijds voor ogen hadden, met een soort huls om de kerk heen. Ik vind het prachtig gelukt. Het heeft echt allure!"

Oud-burgemeester Fons Jacobs spreekt tien jaar na dato over 'een van de donkerste bladzijdes uit zijn loopbaan'. "Het zijn momenten, die vergeet je nooit meer. De brand sloeg een gat in het centrum waarvoor nog steeds een acceptabele invulling moet worden gezocht."

En hier blikt Het Speelhuis zelf terug: