Wat blijft je bij van 2021? Die vraag stellen we elkaar op deze dagen. Het was een jaar met gebeurtenissen die ons lang bezighielden. Mij in ieder geval.

De spanningen rond de avondklok kwamen tot uitbarsting. Op een gewone zondagmiddag eind januari brak de hel los in het centrum van Eindhoven. Een dag later was het raak in Den Bosch. Mensen die belaagd werden, vernielingen en plunderingen. We zagen de ergste rellen in jaren. Honderden jongeren die losgingen. Met zijn allen.

In hun eentje zaten de daders voor de rechter. Eentje droeg precies dezelfde kleren als bij de rellen. En dan nog ontkennen dat jij het was op die politievideo. Jaja.

Bijna niemand ging het om de avondklok. Een verdachte was écht demonstrant. De rest van de tientallen verdachten ging het om nieuwsgierigheid, het moment. Ze lieten zich in alle emotie en opwinding meeslepen zonder na te denken over de ernstige gevolgen. Ja, dat besef drong nu ook wel tot ze door na hun allereerste cel-ervaringen.

De meesten konden meteen de straf verder uitzitten. Maandenlang, de hele zomer. Ze kregen ook nog eens een vette schadeclaim aan de broek van duizenden euro's. Goed voor de gedupeerden, maar je mag hopen dat deze jonge, vaak kwetsbare mensen hiermee voortaan op het rechte pad blijven.

In een gewone straat in Zevenbergschen Hoek woonde een undercoveragent. Hij had als opdracht om bewijzen te verzamelen tegen zijn buurman en buurvrouw. Die waren in beeld voor cokesmokkel en witwassen. De undercover kreeg wat met de buurvrouw. Hij kwam in geestelijke nood en maakte een eind aan zijn leven.

Het is een buikpijnverhaal. Petje af voor deze man en zijn onvoorstelbaar moeilijke werk. Maar ik begrijp ook hoe vreselijk dit was voor de verdachten die hij volgde. Ze vertrouwden de buurman en blijven met vragen achter. Zo'n undercover is een zwaar middel om misdrijven op te sporen.

Ik zag dit jaar ook weer een hoop drugs. De brandweer bluste een brand in een boerderij op de grens bij Wernhout. Binnen lag een dode man, gestorven bij het brouwen van grondstoffen voor speed of crystal meth. Voor klanten in misschien wel Australië. Triest om zo te moeten sterven.

In de haven van Werkendam vond de politie een fors lab. Niemand bij politie en justitie had zin om er wat over te vertellen. Achteraf snapte ik de geheimzinnigheid: het lab was onderdeel van een keten aan labs door het hele land en het was dus een ingewikkeld onderzoek.

Demonstratief nestelde ik me dan maar op de stoep voor het lab. Ik kreeg wel gezelschap van vriendelijke agenten in een auto. Het leek wel alsof ze ook mij in de gaten moesten houden. Van gastvrije ondernemers in de straat, kreeg ik warme koffie. Dit waren de betere dagen. Die moet je ook hebben.

Want 2021 zal ik me toch herinneren als een triest jaar, vanwege de gewelddadige dood van Peter R. de Vries. Na de moorden op collega en crimevlogger Martin Kok en advocaat Derk Wiersum werd er rekening gehouden met meer aanslagen vanuit de onderwereld. Maar de moord op deze BN'er veroorzaakte een nog grotere schok.

Een doordeweekse avond. Ik kwam net uit de rechtbank. Een bekende van me liep door Amsterdam en stuurde een foto door van een lichaam op straat, met mensen er omheen. Ze meldde dat Peter R. de Vries daar lag, neergeschoten. Het was nog niet in het nieuws. Ik kon het niet geloven. Het greep me aan. Al gauw kwam de verschrikkelijke bevestiging.

Peter R. de Vries, een pionier in de misdaadjournalistiek en voorbeeld voor velen. Iemand die actief speurde en veel voor mensen kon betekenen, kijk naar de zaak Nicky Verstappen. Om dan op zo'n treurige manier te moeten overlijden is een grote schande. Wat wilden de daders bereiken? Uit voorzorg werd in Breda al gauw zijn vriend en collega-advocaat Peter Schouten in veiligheid gebracht.

Wat ik nooit begrijp bij dit meedogenloos geweld: als je zoiets doet, dan leg je iemand het zwijgen op. Maar tegelijkertijd krijg je alle schijnwerpers op je gericht van politie en justitie. Het werkt averechts. Knap van de politie dat ze zo snel verdachten pakten. Dat verbaasde me ook dit jaar: er zijn wat mensen van straat gehaald zeg. Topcriminelen, hele misdaadorganisaties. En het einde is nog niet in zicht met die puzzel van cryptoberichten die ze nog volop leggen.

Intussen is de sfeer er dit jaar niet beter op geworden. Mensen die van alles vinden, menen dat te moeten onderstrepen door te gaan dreigen. Zowel digitaal als in het echt. Of het onmacht is of gebrek aan inlevingsvermogen, dat is lastig te zeggen. Om niks werden nietsvermoedende collega's het leven zuur gemaakt, adressen gedeeld en cameramensen werden zelfs aangevallen of bekogeld. We haalden bij Omroep Brabant onze naam van onze auto's, om nog meer gescheld en zelfs geweld te voorkomen.

Als je iets wil zeggen, doe het dan gewoon op internet. Podia genoeg. Span een rechtszaak aan. Prima. Of kom praten. Praten is ons vak. Mij kan je altijd mailen. Maar blijf met je poten van ons af. Ook van de hulpdiensten. Je zal maar eens een ambulance nodig hebben en die wordt tegengehouden door een stel idioten. Dat geldt ook voor het in een kwaad daglicht zetten en zelfs belagen van advocaten, officieren en rechters. Kappen.

Over rechters gesproken. Ik heb me dit jaar ook verbaasd over uitspraken. Mijn onderbuikgevoel vroeg om wraak, mijn verstand zei wat anders. Als je dan de uitspraak las, met alle motivatie, dan kwam het binnen. Door inzicht en begrip kwam ik altijd wat verder.

Ik merkte dat niet iedereen die moeite nam. Zo reageerden hier en daar politici vaak verontwaardigd dat een straf weer eens te laag was en dat het belachelijk was. Zonder ook maar iets te hebben gelezen en geen idee te hebben van de zaak, slingerden ze hun mening de wereld in. Het is tenslotte makkelijk scoren. Alsmaar roepen: harder straffen. Dat gemakzuchtige, die onwetendheid zullen we dat ook achter ons laten? En van politici blijf je uiteraard ook af. En van wetenschappers. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Tuurlijk, niet alles is perfect. Er worden fouten gemaakt waarbij heel vaak zwakkeren de dupe zijn, kijk naar het toeslagenschandaal en zo kan ik nog wel meer voorbeelden noemen. Maar als je taart een keer mislukt dan gooi je je hele oven toch niet weg? Als je een lekke band krijgt met je auto, breng je hem toch niet naar de sloop? We hebben een goed functionerende rechtstaat waarin er wel eens dingen gigantisch misgaan. Maar bekogel die rechtsstaat dan niet met vuurwerk en stenen. Doe het met woorden, wijze woorden. Zonder geweld.

Mijn tip aan alle toetsenbordridders: verdiep je eens in een zaak. Kom eens luisteren. Het kan gewoon. Ga wat rechters volgen op Twitter die interessante uitspraken delen. Verenig je, ga de politiek in, zet een handtekeningenactie op of vorm een actiegroep. En zie dat dingen veranderen echt wel mogelijk is.

Leer te luisteren. Het helpt niet om alleen te schreeuwen dat iets niet deugt en dat iedereen kapot-dood moet of opgeknoopt of voor een tribunaal weet ik veel wat. Dit jaar zagen we wat dat geweld voor gevolgen kan hebben. Je raakt je agressie kwijt, zeker. Maar ook je vrijheid en de regie over je leven. Denk na.

Een collega zei na de moord op Peter R. de Vries heel treffend: wij zijn met meer. En zo is het.

Het allerbeste voor 2022. Ik wens iedereen een gezond en veilig jaar, met nog meer wijsheid en begrip voor elkaar.