Kraanvogels boven Mariahout
Zondagochtend om tien over negen meldde Carel Kuijten dit mooie nieuws: "Dag Frans, er kwamen zojuist hier in Mariahout wel een paar honderd kraanvogels overvliegen richting het zuiden, prachtig om te zien." De vogels vlogen in V-vlucht.

Hieronder volgt informatie over een aantal dieren die de afgelopen jaren terug zijn gekeerd in onze provincie.

Steenmarter
De steenmarter wint terrein in Brabant. Het dier werd steeds zeldzamer, omdat er op zijn pels gejaagd werd. Sinds de steenmarter beschermd wordt door de zogeheten Flora- en faunawet gaat het gelukkig beter met dit roofdier. Vanuit Oost-Nederland en België nestelen steenmarters zich ook al West-Brabant. Waarnemingen komen uit Zundert, Baarle-Nassau en het bosrijke gebied van de Brabantse Wal.

Boommarter
Helaas zijn het vooral doodgereden boommarters die aangeven dat deze beestjes op steeds meer plaatsen voorkomen. Voor wat Brabant betreft was al wel bekend dat ze in het uiterste westen van de provincie, op de Brabantse Wal, voorkomen. Net als de steenmarter dus.

Zes jaar geleden was de boommarter nog een uniek verschijnsel voor onze provincie. Beelden in 2015, gemaakt van een exemplaar van dit roofdier in het zuidoosten van Brabant, waren dan ook een complete verrassing.

In Nederland blijft de boommarter een zeldzaamheid. Er leven naar schatting vierhonderd boommarters in het wild in ons land. Op de doodgereden exemplaren na, hebben ze niet in Brabant geleefd. Die doodgereden exemplaren zijn volgens bioloog Jaap Mulder jonge mannetjes, zwervers, afkomstig uit een populatie in Vlaanderen.

Ooievaar
In de jaren zeventig van de vorige eeuw was de ooievaar bijna niet meer te vinden in Nederland. Inmiddels groeit het aantal ooievaars weer en komen er ook meldingen uit Brabant, zoals in 2011 van een ooievaarsbroedpaar bij Liempde en van twee jongen die in Beugen uitvlogen. Het aantal broedparen in ons land werd in 2016 geschat op ongeveer duizend.

Zelf heb ik twee ooievaarsjonkies uit zien vliegen in Moergestel. We kunnen dus stellen dat de ooievaar eindelijk weer een reguliere broedvogel in Brabant is geworden.

Bever
Heel lang geleden werd de bever in ons land als een ongewenste vreemdeling gezien. Nadat er in de negentiende eeuw de (voor zover toen bekend) laatste bever in ons land werd gedood, bleef het lang stil rondom dit knaagdier. Eind vorige eeuw ontstonden initiatieven om de bever terug te laten keren naar Nederland. Er werden 42 bevers in Duitsland gevangen en uitgezet in de Biesbosch.

Inmiddels zit Brabant vol met bevers. Tussen januari 2018 en september 2020 werd het knaagdier maar liefst 1965 keer gezien, volgens meldingen bij Waarneming.nl. De gemeente Altena, waarin een groot deel van de Biesbosch ligt, is koploper. Daar werd het dier 533 keer gespot. En ook in het Oirschotse heb ik meermalen sporen gezien van de bever. Collega Jan Wolfs heeft er vorig jaar zelfs een midden in Oisterwijk op de Voorste stroom vastgelegd.

Otter
Onder meer door watervervuiling stierf de otter in de vorige eeuw uit. Het was heel duidelijk dat sinds 1988 de otter verdwenen was in Nederland, maar dit prachtige dier is nu met een langzame, maar succesvolle comeback bezig. Het herstel van de natuur maakte het in 2002 mogelijk om otters uit onder meer Letland en Wit-Rusland uit te zetten. De populatie groeit nog steeds en bestaat nu uit ongeveer 185 otters.

Ook in Brabant worden sporen waargenomen. De eerste keer in 2006 in de haven van Waspik. Dit dier werd later dat jaar overreden op de nabijgelegen snelweg A59. In 2019 werden op de High Tech Campus in Eindhoven ottersporen gevonden. De sporen werden in februari ontdekt in een laagje sneeuw.

Deskundigen hebben inmiddels bevestigd dat het daadwerkelijk om ottersporen gaat. De prenten zijn gevonden op een beschoeiingsplank langs een waterplas in de buurt van de Dommel. Het spoor eindigde bij het water, wat doet vermoeden dat het dier daar de rivier is ingegaan.

Wild zwijn
Het wilde zwijn verdween in de negentiende eeuw uit Nederland totdat niemand minder dan Prins Hendrik wilde zwijnen liet uitzetten rond Het Loo bij Apeldoorn. Tot op de dag van vandaag blijft de populatie groeien ondanks dat deze diersoort specifieke leefgebieden toegewezen heeft gekregen (de Meinweg bij Roermond en de Veluwe).

In Brabant is de populatie wilde zwijnen de afgelopen tien jaar enorm toegenomen. Daarom heeft de provincie gekozen voor de nulstand. Dit betekent dat wilde zwijnen buiten de aangewezen leefgebieden kunnen worden bejaagd. Vooral boeren zijn niet blij met de opkomst van het dier, dat onder meer vanuit België ons Brabantse land binnenkomt. Ook voor het verkeer kan het wild zwijn gevaarlijk zijn.

Kraanvogel
De kraanvogel was maar liefst 250 jaar verdwenen uit Nederland, maar broedt sinds 2001 weer in ons land. De populatie groeit nog steeds en bestaat nu uit enkele tientallen vogels. In Brabant en Limburg heeft deze vogel in 2018 voor het eerst gebroed.

Na jarenlange omzwervingen van paren is er nu sprake van een definitieve vestiging in twee grote hoogveengebieden. Zowel in de Groote Peel als de Mariapeel broedde één paar; daarnaast zat in de Mariapeel nog een tweede paar dat niet broedde. Door de droogte was het nest in de Mariapeel in juli goed bereikbaar.

Wolf
Heel lang werd de laatste wolf in Nederland eind van de negentiende eeuw gesignaleerd. De afgelopen jaren zijn er enkele wolven waargenomen in Nederland, ook in Brabant. Na een lange periode van afwezigheid wordt de zwervende wolf de laatste jaren steeds vaker gezien in onze provincie. Eén wolf heeft zich inmiddels definitief gevestigd op de Groote Heide, het natuurgebied dat zich uitstrekt over de gemeenten Geldrop-Mierlo en Heeze-Leende.

Vooral schapenhouders zitten niet te wachten op dit roofdier, dat vooral in de Kempen en andere delen van het grensgebied met België van zich doet spreken. Diverse schapen zijn al doodgebeten of zwaar gewond geraakt door hongerige wolven. De provincie, jagers en boerenorganisaties proberen de overlast zo klein mogelijk te houden.

Wilde kat
De wilde kat verdween al in de eerste eeuw na Christus, maar wordt de afgelopen jaren steeds vaker gezien. We hebben het hier niet over een verwilderde huis-tuin-en-keukenkat, maar een bijzondere kattensoort die lang verdwenen was uit Nederland. Hij dook voor het eerst weer op in Limburg. Daar werden wilde katten waargenomen in 1963, 2002 en 2006. Daarna was het toch even wachten tot er wilde katten geboren werden in die provincie: in 2013 of 2014.

Nu kunnen we zeggen dat sinds eeuwen in Nederland weer wilde katten in de vrije natuur geboren zijn. En in Brabant? In het zuidoosten van onze provincie zijn met cameravallen de eerste waarnemingen van de wilde kat al gedaan op de Strabrechtse Heide in Heeze, in 2015 en 2018. En enkele jaren eerder werd een exemplaar gespot in het Limburgse deel van het naburige Kempen-Broek.

De wilde kat (officieel Europese wilde kat) is een oorspronkelijke soort, die wel verre familie van onze huiskat is. De wilde kat kwam zelfs al lang vóór de huiskat in Nederland voor. Een wilde kat is grijs, bruin of soms rossig, met een donkere tekening, die op de flanken meestal wat vager is. De staart is dik, met drie tot vijf zwarte ringen, en eindigt in een stompe zwarte punt. Over de rug loopt een zwarte streep, de aalstreep, die eindigt vóór de staart. Sommige huiskatten hebben ook een aalstreep, maar deze loopt vrijwel altijd door over de staart. Ook de licht vleeskleurige neus is een kenmerk van de wilde kat.

Ten slotte zijn de voetzolen van een wilde kat alleen bij de tenen zwart of donker gekleurd (het deel dat de grond raakt als de kat loopt). Bij een huiskat is de hele voetzool zwart of donker gekleurd.

Zeearend
In de Biesbosch is in 2012 voor het eerst in de geschiedenis van ons land een zeearendjong geboren. Eind 2011 was al duidelijk dat de zeearenden aan het nestelen waren in dit natuurgebied. En het gaat goed met de zeearenden die in 2021 werden geboren. Inmiddels zijn zeventien broedende zeearendenparen vastgesteld.

Bij twee paren met een nest kwam het niet tot een broedpoging. Bij drie andere paren bleef het onduidelijk of er is gebroed. Zeker is dat zij geen jongen grootbrachten. De zeventien broedende paren kregen gezamenlijk zeventien jongen. In 2020 werden achttien broedende paren vastgesteld en vlogen 21 jongen uit. Ondanks het matige broedseizoen in 2021, is de groei nog niet uit de populatie en is er een toename van paren in een gebied waarin ze zich thuisvoelen.

Visarend
Sinds 2016 zit in een hoogspaningsmast in De Biesbosch een nest van een van de twee Nederlandse broedparen. In het voorjaar van 2017 kwam in de mast op bijna 65 meter hoogte een jong uit het ei. Het andere nest zit in een hoge boom in hetzelfde natuurgebied.

In 2021 streken er zelfs vijf paren visarenden neer in de Biesbosch. Drie broedparen waren succesvol in het voortbrengen van een volgende generatie.

Rode wouw
Sinds 2010 broedt de rode wouw weer jaarlijks in ons land. Daarom kunnen we de rode wouw, een van de mooiste roofvogels van Europa, weer als vaste broedvogel meetellen. In 2014 waren er drie paar, in 2015 acht paar en dit jaar lijken er ongeveer tien broedparen te zijn. De meeste broedgevallen concentreren zich in Overijssel, Gelderland en Limburg, maar er zijn ook broedgevallen in Groningen en Noord-Brabant.

De opvallende stijging hebben we waarschijnlijk te danken aan de toenemende populatie rode wouwen in België.

Zwarte wouw
Deze mooie roofvogel broedde voor het eerst in Brabant in 2011. Zwarte wouwen zijn prachtige roofvogels met een heel karakteristieke gevorkte staart. Het zijn echte kadavereters. In 2014 zijn voor het vierde jaar op rij weer jonge zwarte wouwen uitgevlogen. Van 2015 tot nu zijn er nog geen gegevens, maar de komende jaren zullen meer kadavers in de natuurgebieden blijven liggen of worden verkeersslachtoffers teruggelegd. Kortom: voldoende aas voor deze roofvogels.

Het Van Gogh Nationaal Park in ontwikkeling
Van Gogh Nationaal Park – Van Gogh NP – is nog in ontwikkeling. Diverse Brabantse partijen (overheden, bedrijven, organisaties en particulieren) hebben de krachten gebundeld en zijn gekomen tot een Masterplan voor deze ambitie.

Het programma van de Landschapstriënnale 2021 staat online!
Vanaf 1 april 2021 bruiste het in het Van Gogh Nationaal Park in Brabant, want toen ging de Landschapstriënnale 2021 virtueel en reisde het live door de regio. Tussen 1 en 30 april vonden meer dan 40 onderzoeken, webinars, lezingen, gesprekken en (online) bijeenkomsten plaats rondom verschillende landschappelijke thema’s in tien Landschapslaboratoria verspreid over Brabant.

En meer lezen over het Van Gogh NP kan hier

Wandelen in Noord-Brabant
Trek die wandelschoenen aan en ga op pad in Noord-Brabant! Stippel je eigen route uit of laat je inspireren door de themawandelingen. In Brabant kun je heel gevarieerd wandelen. En met het wandelknooppuntennetwerk wordt het je ook nog eens heel makkelijk gemaakt. In de hele provincie vind je dit netwerk van mooi bewegwijzerde wandelpaden. Ieder knooppunt van wandelpaden heeft een nummer. Door van het ene knooppunt naar het volgende te lopen, creëer je jouw eigen wandelroute!

Brabantse Druktemeter
Ga goed voorbereid op pad, check de Brabantse Druktemeter om te zien waar in de natuur het (te) druk is en waar rustig. Uiteraard vragen we iedereen om rekening te houden met de coronamaatregelen zoals door de overheid genomen.

Meer informatie, ook over de wandelknooppunten, zie de website van website Visit Brabant.