Onderwereld probeert in politiek door te dringen: 'Vooral Brabant is alert'
Dat blijkt uit een rondgang langs een aantal voorzitters van politieke partijen in Brabant. Aanvankelijk zeggen ze dat ze geen geval van ondermijning kennen. Na enig doorvragen vinden ze misschien toch van wel.
Ondermijning wordt niet altijd herkend. Ondermijning betekent dat de onderwereld doordringt in de bovenwereld. Criminelen kunnen een adres, een uitkering of een bedrijfsvergunning misbruiken en dat raakt direct aan het werk van ambtenaren en bestuurders. Ondermijning is zo geraffineerd dat lokale partijen en politici er mee te maken kunnen krijgen zonder dat ze het in de gaten hebben.
"In bijna driekwart van de bestuursakkoorden was er aandacht voor ondermijning."
Ad van Mierlo is directeur van de Taskforce RIEC Brabant Zeeland (RIEC staat voor Regionaal Informatie en Expertise Centrum) dat zich bezighoudt met de bestrijding van ondermijnende criminaliteit. Volgens hem zijn Brabantse bestuurders en politici meer dan gemiddeld alert op ondermijning. Het RIEC helpt onder meer bestuurders met de aanpak van georganiseerde criminaliteit.
Van Mierlo bestudeerde een aantal jaren geleden de bestuursakkoorden van honderden gemeenteraden. “Brabant stak er met kop en schouders positief bovenuit. In bijna driekwart van de bestuursakkoorden was er aandacht voor veiligheid en ondermijning,” zegt Van Mierlo. In gemeenten in Noord-Nederland speelde dat thema nauwelijks een rol.
Die alertheid heeft te maken met het feit dat er in Brabant veel drugscriminaliteit is. Met name burgemeesters van grote steden zagen al vroeg de gevaren van ondermijning in en staken de koppen bij elkaar.
Het RIEC speelt een belangrijke rol in onder meer de bewustwording bij lokale bestuurders, ambtenaren en politici. Er is bijvoorbeeld een speciale toolbox Raadsverkiezingen 2022. Daarin staat onder meer dat ondermijnende criminaliteit invloed kan hebben op het gemeentebestuur. Door intimidatie, afpersing, beïnvloeding van raadsleden 'maar ook door mensen met onzuivere bedoelingen aan te stellen als gemeenteraadslid'. De toolbox staat vol met tips over hoe kandidaat-raadsleden gescreend kunnen worden.
“Na een stevige discussie in het bestuur hebben we besloten het geld niet te accepteren."
Hoe gaat dat in de praktijk? Uit de gesprekken met voorzitters van lokale partijen blijkt dat de meesten een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) vragen van mensen die op de kandidatenlijst komen. Daarin staat iemands eventuele verleden met justitie. Verder worden kandidaten stevig ondervraagd en soms wordt hun gedrag op social media nagelopen. Veel problemen komen de gevestigde partijen niet tegen. Het is vooral 'ons kent ons' in de lokale politieke wereld.
Ivar Brouwer van de lokale partij Algemeen Belang Zuidwesthoek in Woensdrecht: “Wij vragen zelf mensen die we al lang kennen.” Het is wel eens voorgekomen dat een bedrijf een flink bedrag in de verkiezingskas wilde storten. “Na een stevige discussie in het bestuur hebben we besloten het geld niet te accepteren omdat we het gevoel hadden dat die ondernemer er na de verkiezingen iets voor terug wilde”, vertelt Brouwer.
"Garanties voor wat iemand privé uitspookt zijn er helaas niet."
Ronnie Tijssen van Partij Nieuw Laarbeek is evenmin pessimistisch. Ook daar kennen ze hun pappenheimers. Alleen kandidaten die in de gemeenteraad komen, moeten een VOG overleggen. “Zo’n VOG geeft iets meer zekerheid, maar garanties voor wat iemand privé uitspookt zijn er helaas niet”, aldus Tijssen.
Luuk Ottens van Samen Waalwijk vertelt dat hij wel eens is benaderd door iemand die woonruimte aan arbeidsmigranten verhuurt en die hem vroeg of hij wilde bemiddelen in een conflict dat de man had met de gemeente. “Het komt vaker voor dat raadsleden om hulp wordt gevraagd. Daar ben je volksvertegenwoordiger voor”, zegt hij. In dit specifieke geval zocht Ottens contact met de huurders. De verhuurder bleek een keurige man. “Maar,” zegt Ottens, “hij verhuurde in strijd met het bestemmingsplan. Dan houdt het voor mij als raadslid op en heeft de man pech.”