Tegelijkertijd zetten milieuorganisatie Mobilization for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu met rechtszaken extra druk op de zaak. “Wij breiden onze juridische afdeling uit”, zegt Johan Vollebroek, voorzitter van MOB.

Illegaal
Feitelijk hebben meer dan drieduizend Nederlandse boeren die als PAS-melder door het leven gaan, een illegaal bedrijf. Zij hebben, zonder dat het hen te verwijten valt, geen vergunning meer voor hun boerderij. Het levert onzekerheid op én stilstand. Het maken van plannen is moeilijk, al is het maar omdat banken aan bedrijven zonder vergunning geen krediet geven.

De overheid moet optreden tegen bedrijven zonder vergunning. Maar stikstofminister Christianne van der Walle zegt, net als haar voorganger Carola Schouten, dat dat bij PAS-melders niet gaat gebeuren. Die keus lijkt begrijpelijk, immers de boeren doen niet anders dan ze altijd al deden. Dat ze hun vergunning verloren, ligt niet aan hen.

Handhaving
Milieuorganisatie Mobilization for the Environment vecht dat beleid aan door handhavingsverzoeken in te dienen, telkens met vijftig tegelijk. MOB vraagt provincies om bij de boerderijen te controleren of er een vergunning is en zo nodig op te treden. Als een provincie dat weigert, kan MOB die beslissing aanvechten bij de rechter. De rechtbank in De Bosch heeft in februari de eerste Brabantse zaak behandeld. En dat liep voor de provincie niet goed af.

MOB zegt regelmatig dat ze het niet op de individuele boeren heeft voorzien. De milieuorganisatie wil aantonen dat het Nederlands stikstofbeleid niet deugt. Volgens MOB steekt het rijk veel geld in de stikstofcrisis maar zijn er tot nu toe te weinig effectieve maatregelen genomen om de hoeveelheid stikstof in de natuur te verminderen.

'Geen oordeel'
De Brabantse gedeputeerde Erik Ronnes: “MOB werkt volgens de regels van de wet. Ik ga daar als bestuurder geen oordeel over geven. Ze hebben de vrijheid om dat te doen.”

De uitspraken van de ministers zijn helder. Maar handhaven is een zaak van Ronnes en zijn collega's, de provincie is in deze zaak het bevoegd gezag. De hete aardappel komt met de brieven van MOB dus op de provinciehuizen terecht. In maart al stuurde Overijssel een brandbrief naar het rijk; de provincie voelde zich na brieven van MOB door de rechter gedwongen om bij PAS-melders te handhaven.

Brabant handhaaft niet
Brabant wil ook niet handhaven. Gedeputeerde Erik Ronnes: “Den Haag belooft al lang dit op te lossen. De minister faalt als het om de snelheid gaat waarin dat gebeurt. De PAS-melders zijn te goeder trouw. Zij moeten op de overheid kunnen rekenen. Maar alles komt nu vast te staan. De minister moet snel iets doen.”

De rechter in Den Bosch besloot in februari dat de overheid de wet moet handhaven. Besluiten dat niet gehandhaafd wordt, omdat een boer er niets aan kan doen dat hij geen vergunning heeft, is niet voldoende. De provincie moet die beslissing dan per geval heel precies uitleggen. Voor 12 mei moet de provincie van de rechter een nieuwe en veel uitgebreidere beslissing nemen. Het provinciehuis kan er op rekenen dat MOB ook die brief weer bij de rechter gaat aanvechten.

Eigen Brabants beleid
Ronnes hoopt dat het eigen Brabantse stikstofbeleid voor de rechter doorslaggevend zal zijn. “De Brabantse boeren moeten voor 2024 overschakelen op stallen waar minder ammoniak uit lekt. Bovendien hebben we nog andere maatregelen die er voor zullen zorgen dat de stikstof minder wordt. Dan komt er dus stikstofruimte om de PAS-melders een vergunning te geven”.

De provincie is bovendien in gesprek met 18 ‘piekbelasters’. Dat zijn boeren die veel stikstof in nabijgelegen natuurgebieden veroorzaken. Als zij zich uit laten kopen, levert ook dat stikstofruimte op.

MOB richt zich niet alleen op boerenbedrijven. Er lopen ook 23 andere handhavingsverzoeken, bijvoorbeeld de biomassacentrales van de stadsverwarming in Eindhoven en van afvalverwerker Attero in Odialiapeel.

De drieduizend Nederlandse PAS-melders vormen een probleem waar de politiek nog niet uit is. In een reeks van drie verhalen legt Omroep Brabant het probleem uit. Dit is aflevering 2, over het juridisch gevecht tussen de provincies en de milieurganisaties. Aflevering drie vertelt het persoonlijke verhaal van een van de ongeveer 400 Brabantse PAS-melders.