Video

Wie maakt zo'n kabouterschemerlampje? Frans Kapteijns geeft antwoord

24 april 2022 om 09:57 • Aangepast 13 juni 2022 om 18:25
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij in Stuifmail aandacht aan heksenbezems, een kabouterschemerlampje en bombarderende vliegen.

Klein wit zacht bolletje bij de Moerkuilen in Nijnsel
Thea Willems stuurde mij een foto met daarop een klein wit dingetje. Als er goed naar kijkt, zie dat de onderkant wat plat is. Volgens mij moet het geheel aan een klein draadje hangen, maar dat zie je niet op de foto hieronder.

Het kabouterschemerlampje (foto: Thea Willems).
Het kabouterschemerlampje (foto: Thea Willems).

Ik denk dat we hier te maken hebben met een kabouterschemerlampje. In werkelijkheid is dit een cocon, gesponnen door een van de bodemzakspinnen. Die maken geen web. Het zijn het vooral jagers in de nacht. Ze maken zelfs geen spinsel om overdag in te schuilen, maar schuilen onder stenen of in kleine holletjes. In Europa komen vijftig soorten bodemzakspinnen voor.

De opengebroken eierschaal van vermoedelijk een koolmeesei (foto: Nienke Verbeek).
De opengebroken eierschaal van vermoedelijk een koolmeesei (foto: Nienke Verbeek).

Van wie is dit opengebroken eitje?
Nienke Verbeek stuurde mij een foto met daarop een half leeg eitje. Ze beschreef dat het klein was en lichtroze vlekjes had. Toch is het altijd lastig om de juiste naam hierbij te vinden als je niet zelf kunt zien hoe groot het eitje precies is. Een herkenbaar voorwerp, bijvoorbeeld een balpen of zoiets ernaast houden helpt altijd. Toch durf ik te gokken dat dit een leeg eitje was van een koolmees. Verder vraagt ze of het eitje wellicht geroofd is. Volgens mij is het inderdaad meegenomen door een dier dat graag koolmeeseitjes eet. Welk dier, dat is gokken. De inkepingen op de eischaal duiden naar mijn idee op een vogel, maar welke? Vlaamse gaaien, grote bonte spechten, kauwen enzovoorts kunnen de schuldigen zijn, maar het kan net zo goed een eekhoorn zijn geweest waarne het eitje nog door een vogel is bewerkt.

Heermoes (foto: Pixabay).
Heermoes (foto: Pixabay).

Hoe kom ik van deze ware plaag van heermoes af?
Paul Couturier heeft heel veel heermoes in zijn tuin. Hij spreekt zelfs van een ware plaag. Hoe moet je heermoes bestrijden, is zijn vraag. Allereerst is het belangrijk om te kijken hoe de bodem eruitziet. Die moet in perfecte balans zijn en veel heermoes is een teken dat je slecht doorlatende, arme bodem hebt. De bodem heeft dan tekorten van diverse mineralen. Het beste is om die aan te vullen. Je kunt hier lavameel of steenmeel voor gebruiken, maar bodemonderzoek doen is nog beter. Wat ook kan, maar dat is langetermijnwerk, is de heermoes laten staan. Want die plant zorgt ervoor dat de dieper gelegen mineralen naar boven komen. Op den duur gaan andere planten zich daar dan thuisvoelen en dan verdwijnt de heermoes.

Een Duitse wesp (foto: Anke Lips).
Een Duitse wesp (foto: Anke Lips).

Hoe heet dit insect?
Anke Lips vroeg zich af welk insect ze gefotografeerd heeft. Op die foto zie je een insect met heel duidelijk gele en zwarte banden. We hebben dus te maken met een insect uit de familie van de vliesvleugeligen, namelijk de Duitse wesp. Ik kan niet goed zien hoe groot deze Duitse wesp is, maar ik vermoed dat het om een koningin gaat. Duitse wespen behoren tot de familie van papierwespen en zijn naast limonadewespen en gewone wespen de meest voorkomende wespensoort. Duitse wespen leven in kolonies en maken hun nesten van houtvezels. Ze kauwen die houtvezels tot een papierachtig papje. Ze vangen insecten die ze vervolgens met hun monddelen fijnmalen. Het papje geven ze aan de larven. Die larven geven de werksters een beloning in de vorm van een zoet bolletje. Later als er geen larven meer zijn, gaan de werksters op zoek naar zoetigheid en vallen dan net als de limonadewespen de terrasjesbezoekers lastig.

Heksenbezems (foto: Anika van Rijthoven).
Heksenbezems (foto: Anika van Rijthoven).

Wat is dit voor een vergroeiing?
Anika van Rijthoven kwam op berken in de Pannenhoef vreemde begroeiingen tegen. Zelf dacht ze aan zwammen en dat is niet zo’n gekke gedachte. Je ziet namelijk vergroeiingen of woekeringen op die berk die ontstaan zijn doordat de sporen van een schimmel in een wond zijn terechtgekomen. Een zo’n woekering is feitelijk het uitgroeien van een grote hoeveelheid groeitoppen, veroorzaakt door een schimmel of zwam. We noemen dit heksenbezems en eigenlijk is het een gal. De schimmels die dit veroorzaken, behoren tot de familie van de zakjeszwammen. Een heksenbezem lijkt heel erg op een vogelnest, maar dat is het dus niet. Het is een opeenhoping van twijgen, meestal afhangend van een dikke tak. Het mooie van zo’n gal is dat er ook nog eens allerlei insecten te vinden zijn, die hier hun schuilplaats van maken.

Wachten op privacy instellingen...

De geneeskrachtige werking van paardenbloemen - Agnieszka weet raad
Er zijn tweehonderd soorten paardenbloemen en deze hebben allemaal een gelijksoortige medicinale werking. Wie de paardenbloem als lastig onkruid in de tuin ziet, doet zowel de paardenbloem als zichzelf ernstig tekort. De paardenbloem is voedzaam, gratis en geneeskrachtig. Je kunt elke dag een paar blaadjes van paardenbloem door een maaltijd mengen. Dat is goed voor de lever. Paardenbloem is geen onkruid; het is een gratis medicinale groente.

Mijn boom zit vol beestjes
Hans Staats ziet een heleboel beestjes op een boom. Op de foto die hij stuurde, kan ik goed zien wie de lastposten zijn. Op de boom zitten namelijk bladluizen. Bladluizen zijn kleine plantenetende insecten, die met hun stekende en zuigende monddelen sappen uit planten en dus ook bomen zuigen. Ze zijn niet alleen met velen, maar hebben ook nog eens allerlei kleuren. Je hebt groene, grijze, witte, zwarte, gele, rode en paarse bladluizen. Het liefst kruipen bladluizen naar de groeipunten van allerlei planten. Daar kunnen ze gemakkelijk bij de sapstroom en daar zitten heel veel voedingstoffen. Helaas vermindert door al dat gezuig de groei van de plant. Hans Staats stuurde me ook een foto van de boom. Zo te zien is het een den of spar en die kunnen last krijgen van de dennenbladluis. Oorspronkelijk kwam die hier niet voor, maar die is meegekomen met de kerstbomen met de naam Nordmannspar. Deze sparren vinden hun oorsprong in de Kaukasus.

Hoe heet dit insect wat in de tuin op de grond lag?
Helga Jansen vond een vreemd insect in de tuin op de grond. Ze dacht dat dit insect dood was. Na het geven van wat suikerwater kwam het even bij, maar wat later lag het alsnog dood op de grond. Op de foto zie het diertje liggen. Helga vraagt zich af wat dit is.

We hebben hier te maken met een insect uit de wereld van vliegen en muggen, want je ziet heel goed dat dit insect maar twee vleugels heeft. Wat ook opvalt is een enorme zuigsnuit in verhouding tot de rest van het lichaam. Daarnaast zie je aan de bovenkant van beide vleugels een streepje zwart. We hebben hier te maken met de gewone wolzwever, die behoort tot de vliegen. Voor de rest lijkt het lichaam van deze deze vliegensoort op een hommel, maar dat is vanwege mimicry.

Hierdoor hopen ze dat dieren die geen hommels durven te vangen ook deze gewone wolzwevers met rust laten. Gewone wolzwevers zijn echte bloembezoekers, die met hun lange zuigsnuit nectar opzuigen. Vrouwtjes van de gewone wolzwever zie je heel vaak zwevend boven zandvlaktes. Daar steken ze hun achterlijven in het zand om zo de eitjes met zand te bepoederen. Als de eitjes eenmaal met zand bepoederd zijn, vliegen ze naar waar zandbijen hun nesten hebben. Dan schieten ze hun eitjes in zo’n ingang. Op het onderstaande filmpje van EIS kenniscentrum kun je zien hoe de gewone wolzwever dit doet.

Wachten op privacy instellingen...

Natuurtip
Zaterdag 30 april vindt van halfdrie tot vijf uur 's middags een excursie plaats naar het Beleven bij Reusel. Natuurfotograaf James van Leuven - tevens regisseur van de bekende serie 'Op Pad' - en Annelieke Kelderman, bedenker van de infopunten bij stichting Brabants Landschap, geven deelnemers hun kijk op het landschap. Ze leggen uit hoe zij extra natuurbeleving toevoegen aan een wandeling. Want als je weet wat je kán zien onderweg, ga je ook anders naar de natuur kijken.

Meer informatie:
• Inschrijven is verplicht, dit kan via deze link.

• De excursie start bij De Hollandershoeve aan de Turnhoutseweg 46 in Reusel.

• Je wordt ontvangen met koffie en gebak. Daarna start de wandeling.

• Neem een verrekijker mee

• Honden mogen helaas niet mee.

• Trek stevige wandelschoenen aan.

• Draag kleding die past bij het weer.

• Controleer jezelf achteraf altijd op teken.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!