Video

Welk insect legt er nou eitjes tegen een muur? Frans Kapteijns weet het

22 mei 2022 om 10:00 • Aangepast 13 juni 2022 om 18:22
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer, de duizendste, besteedt hij in Stuifmail aandacht aan veel vlinders, vooral nachtvlinders, maar ook aan de brandnetel-zeggeroest en eitjes van wantsen.

Wat voor eitjes op de muur?
Op de foto van Geert Jagers zie op een muur diverse eitjes. Hij vraagt zich af van wie die eitjes zijn. Volgens mij zijn dit wantseneitjes. Dit kan ik zien omdat de eitjes van wantsen kringen op de eitjes hebben. Die kringen zijn de randen van de deksels waar de meeste wantseneitjes aan te herkennen zijn. Die deksels zijn er omdat de meeste wantsen de eierschaal niet opeten, maar eruitkomen door die kleine deksel te openen. Vaak leggen de wantsen deze eitjes onder een schors, maar deze wants vond deze muur waarschijnlijk erg interessant. Die eitjes komen al heel snel uit en uit die eitjes komen dan nymfen tevoorschijn. Deze nymfen kunnen, net als hun ouders, uit een geurklier aan de achterzijde van het borststuk een stinkende afscheiding produceren.

In Oosterhout kwam Michel dit vrouwtje van een schorpioenvlieg tegen (foto: Michel Felten).
In Oosterhout kwam Michel dit vrouwtje van een schorpioenvlieg tegen (foto: Michel Felten).

Vrouwtje van de schorpioenvlieg gevonden
Op de foto van Michel Felten staat een bijzonder mooi gebouwd insect. Hij denkt dat dit een vrouwtje van de schorpioenvlieg is. Dat klopt helemaal! Deze insecten eten voornamelijk aas. Eigenlijk moet je zeggen: ze zuigen hun aas leeg. Daarnaast pakken schorpioenvliegen, als ze de kans krijgen, ook levende insecten. Meestal zijn dit dan verzwakte dieren. De schorpioenvlieg op de foto is dus een vrouwtje, want zij heeft geen angel achter het lichaam. Mannetjes hebben die wel. Daar is de naam schorpioenvlieg ook op gebaseerd, want de angel van dit insect lijkt op de angel van een schorpioen, maar het is enkel een showmodel.

Plakkers (foto: mevrouw W. Goossen).
Plakkers (foto: mevrouw W. Goossen).

Welke rupsen zitten er in de bloeiende trosjes van deze palm?
Mevrouw W Goossen stuurde mij een foto van bloeiende trossen van een palm met daarop enkele rupsen. Zij vraagt om wat voor rupsen het gaat. Zo te zien zijn het rupsen van de plakker. Deze rupsen zijn behoorlijk harig en hebben mooie opvallende rode borsteltjes. Plakkers zijn nachtvlinders die behoren tot de familie van de donsvlinders, net zoals de nonvlinder en de meer bekende meriansborstel. Overigens zijn plakkers ook dagactief.

De plakker-nachtvlinder (foto: Saxifraga/Frits Bink).
De plakker-nachtvlinder (foto: Saxifraga/Frits Bink).

De hierboven afgebeelde rupsen kunnen maximaal zeven centimeter lang worden. In het algemeen hebben deze rupsen een grijze grondkleur en een geelachtige lijntekening. Op de eerste vijf segmenten bevinden zich meestal twee blauwe rugwratten en op de achterste zes twee rode. Nadat de rupsen volgroeid zijn, verpoppen ze zich in los spinsel, vaak in bastspleten van een boom. Maar je kunt ze ook tegenkomen onder een steen. De naam van deze vlinder is afgeleid van het feit dat het vrouwtje een soort matje spint van haar eigen lichaamsharen en die vervolgens vastplakt. Op dit matje zet ze dan haar eitjes af.

Brandnetelzeggeroest (foto: Carla de Laat).
Brandnetelzeggeroest (foto: Carla de Laat).

Het heeft een felle kleur en er lijken wel zuignapjes op te zitten, wat is dit?
Carla de Laat stuurde mij een foto waarop je een mooi groen blad ziet met een geeloranje verdikking met allemaal ringvormige kroontjes. Deze verdikking ontstaat doordat een schimmel de bladsteel heeft aangetast. Deze schimmel heet brandnetel-zeggeroest. Op de foto zie je het vruchtlichaam van de brandnetel-zeggeroest. De meeste roestschimmels leven op twee verschillende waardplanten, vandaar de naam voor deze roestschimmel.

Een pauwoogpijlstaart (foto: Pascal van Geel).
Een pauwoogpijlstaart (foto: Pascal van Geel).

Met welke vlinder heb ik te doen?
Op de bovenstaande foto van Pascal van Geel zie je een vrij grote bruingekleurde vlinder. Pascal wil weten wat de naam is van deze vlinder. De voorvleugels van deze nachtvlinder lijken een beetje op de boomschors. De naam van de vlinder is pauwoogpijlstaart. Pauwoogpijlstaarten, ook weleens avondpauwogen genoemd, behoren tot de prachtige nachtvlinderfamilie van de pijlstaarten. Bij verstoring laten deze vlinders plotseling hun achtervleugels zien, met daarop twee bijna op ogen lijkende vlekken. Die twee zogenaamde ogen tonen de pauwoogpijlstaarten enkel bij verstoring. Ze dienen als afschrikking. Dit doen ze op een speciale manier. Ze tonen die oogvlekken wisselend door de voorvleugels schokkend heen en weer te bewegen. Vogels, die graag insecten eten, schrikken zich dan een hoedje en maken dat ze wegkomen. Vanaf eind april kun je deze nachtvlinders waarnemen. Overdag meestal rustend op boomstammen in de buurt van de voedselplanten, want in de nacht zijn ze pas echt actief.

Wachten op privacy instellingen...

Roodborsttapuiten paar in het broedbiotoop
Eind april filmde Jozef van der Heijden een paartje roodborsttapuiten in hun broedbiotoop op de Neterselse Heide. Er werd regelmatig een balts opgevoerd. Op een moment zaten ze zelf bij elkaar, en dat moment kon hij vast leggen. Zowel mannetjes als vrouwtjes van de roodborsttapuit hebben een oranje borst, maar de mannetjes vallen het meest op. Vrouwtjes hebben naast de oranje borst bruin gestreepte bovendelen en twee witte vlekken op de bovenvleugel. Mannetjes hebben die ook, maar daarnaast hebben zij ook een witte stuitvlek, witte halszijden en een zwarte kop. Mannetjes zitten vaak op de toppen van heidestruiken. Jonge vogels lijken op het gespikkelde vrouwtje, maar zijn lichter bruin en goed gecamoufleerd. Roodborsttapuiten vind je op heidegebieden, in de duinen, in ruige, open moerasgebieden en in halfopen boerenland.

De nachtvlinder meriansborstel (foto: Mariëlle van der Steen).
De nachtvlinder meriansborstel (foto: Mariëlle van der Steen).

Bijzondere nachtvlinder gefotografeerd
Mariëlle van der Steen stuurde mij een heel bijzondere foto van de vlinder meriansborstel. Ik krijg wel vaker een foto van de rups van de meriansborstel toegestuurd, maar nog nooit de foto van de volwassen nachtvlinder ofwel het imago. Beide zijn nachtactief en rusten overdag uit. Wat het dus nog mooier maakt, is dat zowel de mannetjes als de vrouwtjes door hun schutskleur nauwelijks opvallen. Zeker als ze op de waardplant - meidoorn, zomereik, berk, sleedoorn of fruitbomen - van de rups zitten.

Rupsen van de meriansborstel.
Rupsen van de meriansborstel.

Rupsen van de meriansborstel vallen door hun mooi kleurenoutfit wel op, zoals je kunt zien op de foto's hierboven.

Geweven nest van de rupsen van een stippelmot (foto: mevrouw Jansen).
Geweven nest van de rupsen van een stippelmot (foto: mevrouw Jansen).

Een struik vol met web en wormpjes gevonden door kleinzoon (4)
Mevrouw Jansen stuurde mij een foto van een web met wormpjes, zoals zij het beschreef. Dit was ontdekt door haar 4 jaar oude kleinzoon. Wat het werkelijk is, is het werk van stippelmotten. Die hebben ter bescherming dit web geweven zodat bijvoorbeeld vogels hen niet kunnen opeten. Dit is een heel mooie samenwerking tussen de rupsen van de stippelmotten en de struik. Dit web kan zitten op de sleedoorn, lijsterbes, vogelkers en Amerikaanse krentenboompjes. Er is dan overigens niets aan de hand voor deze struiken, behalve dat het eventjes in mei en een deel van juni een vreemd beeld geeft voor ons mensen, als je niet weet wat dit is. Wat is er dan gebeurd? Vlinders met de naam spinselmot hebben op deze struiken heel veel eitjes gelegd. De witgele rupsen - met twee banen met zwarte stippen, vandaar de naam stippelmotten - die uit de eitjes komen, beginnen gelijk met het opeten van de bladeren van deze struik. De struiken worden vervolgens helemaal kaalgevreten. Wanneer alle bladeren op zijn, gaan de rupsen zich na vier tot zes weken verpoppen tot nachtvlinders. Op het moment dat dit gebeurt, krijgen de struiken prachtige nieuwe bladeren. Niks aan de hand dus!

Natuurtip
De herder en zijn kudde in de Loonse en Drunense Duinen
Zaterdag 28 mei vindt van halfelf 's ochtends tot halftwee 's middags een wandeling plaats met een herder en zijn schapen door de Loonse en Drunense Duinen. De schapen, de commando’s van de herder en de honden die druk in de weer zijn om alles bij elkaar te houden: de schaapskudde verveelt nooit! Weet je dat deze kudde onmisbaar is om de Loonse en Drunense Duinen zo mooi te houden? Onze boswachter vertelt je hier meer over, terwijl je intussen naar de schaapskudde wandelt. Daar tref je de herder die van alles over zijn werk en de schapen vertelt.

Meer informatie:
• Er zijn kosten aan deze wandeling verbonden, zie deze link.

• Aanmelden is verplicht en kan via deze link.

• Vertrekpunt is; Bosch en Duin aan de Schoorstraat 50 in Udenhout.

• Draag kleren die passen bij het weer.

• Controleer jezelf achteraf altijd op teken!

• Deze excursie is gericht op volwassenen. Oudere kinderen zijn onder begeleiding van een volwassene welkom.

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!