Het kladpapiertje schetst een beeld van de situatie in Nederland in 1950 en nu. Dit staat op het briefje te lezen:

Zoals je kunt zien is het aantal inwoners in Nederland gestegen en het aantal koeien ongeveer gelijk gebleven. Het aantal boerderijen is flink gedaald, net als de ammoniakuitstoot. Er zijn ruim 63 keer zoveel auto's en 165 keer zoveel Schiphol-passagiers.

Cijfers gecheckt
We checkten deze cijfers op basis van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het CBS heeft de wettelijke taak om betrouwbare statistische informatie te leveren en is onafhankelijk.

De boodschap van het lijstje is duidelijk: auto’s en Schiphol zijn veel schadelijker geworden voor het milieu, terwijl de boeren ongeveer gelijk zijn gebleven. Daarnaast is de ammoniakuitstoot zelfs gedaald.

Sommige cijfers op het kladpapiertje zijn (bijna) juist, bij andere cijfers ligt het meer genuanceerd. Zo zijn het aantal inwoners en het aantal boerderijen juist en ligt het aantal auto's in 1950 zelfs nog wat lager dan vermeld: 121.000 in plaats van 140.000.

Het aantal passagiers op aangekomen en vertrokken vluchten vanaf Schiphol was in 2021 25,4 miljoen en dus niet 58 miljoen zoals op het kladpapiertje staat. Maar het aantal passagiers in 2021 en 2020 geeft een vertekend beeld, omdat er door de coronacrisis veel minder vluchten waren. Vóór corona, in 2019, waren er zo'n 71 miljoen passagiers op Schiphol.

Ammoniakuitstoot onduidelijk
De ammoniakuitstoot nu klopt ongeveer en is waarschijnlijk, net zoals op het kladpapiertje, minder dan in 1950. Maar dat kunnen we niet met zekerheid zeggen, omdat het CBS dit pas vanaf 1990 bijhoudt. Waar het cijfer uit 1950 vandaan komt is dus een raadsel.

Het CBS geeft aan dat de piek van ammoniakuitstoot vermoedelijk ergens halverwege de jaren tachtig lag. "Daarna is de mestwetgeving op gang gekomen met voorschriften voor emissiearm mest uitrijden en melkquota. Voor jaren verder terug in de tijd geeft het aantal runderen, varkens en kippen een indicatie van de ammoniakuitstoot met als kanttekening dat de koe van 1950 anders is dan de koe van 2022."

'En nu heeft de boer het gedaan'
Oké, dus de cijfers kloppen deels, maar hoe zit het met de uitspraak: "En nu heeft de boer het gedaan?"

Dat ligt wat genuanceerder. We vroegen bijzonder hoogleraar economie en milieubeleid aan Tilburg University, Herman Vollebergh, om het kladpapiertje te duiden. "Het zijn interessante cijfers, maar dit is niet het hele verhaal. Zo zijn er inderdaad ongeveer evenveel koeien als in 1950, maar die worden veel intensiever gehouden met een blijvend hoog niveau van mestuitstoot."

Daarnaast is het volgens hem lastig om de uitstoot van verkeer en uitstoot van landbouw te vergelijken. "Je kunt het effect van een kilogram ammoniakuitstoot van landbouw niet vergelijken met een kilogram stikstofuitstoot van verbrandingsmotoren van vliegtuigen en auto's. Bovendien slaat stikstof afkomstig van landbouw veel dichterbij neer. Vandaar dat boerderijen dichtbij natuurgebieden een groter probleem zijn."

Vollebergh vult aan: "De afgelopen jaren is de stikstofemissie (uitstoot naar de lucht) door industrie en verkeer enorm gedaald. De landbouw loopt hierin juist achter. Maar dat neemt niet weg dat stikstof ook niet het hele verhaal is als het om natuurbehoud gaat. Er zijn meerdere manieren om de kwaliteit van onze natuurgebieden te verbeteren en het verminderen van de stikstofuitstoot is er maar een van."

Conclusie
De boeren hebben het dus niet per se 'gedaan', maar feit is wel dat de landbouw van alle sectoren de meeste stikstof uitstoot en dat we de gevolgen daarvan dichterbij huis merken dan die van de industrie en het verkeer.