Al in 2017 besloot de provincie Brabant dat de boeren veel eerder dan in de rest van Nederland hun stallen moeten aanpassen. Dat lijkt juist nu een mooi streven. Door de plicht van een emissiearme stal, heeft Brabant goede kaarten om in 2030 aan de landelijke stikstofreductie te kunnen voldoen. Maar de vergunningsplicht heeft ook een keerzijde.

De kabinetsplannen, een landelijke stikstofreductie van 50 procent in 2030, zorgen voor grote onrust. De onzekerheid of bedrijven op hun huidige plek kunnen blijven, maakt banken huiverig. De bank wil immers zeker weten dat een boer genoeg blijft verdienen om zijn lening terug te betalen. De donderwolk die stikstofreductie heet, brengt grote risico's met zich mee. Voor het bedrijf en dus ook voor de bank.

Povinciebestuurder Elies Lemkes benadrukt dat de provincie de Brabantse boeren niet aan hun lot overlaat. "We zijn wel aan het verkennen hoe we bedrijven veel minder intensief kunnen maken. De Rabobank is bereid om mee te kijken naar de nieuwe verdienmodellen voor de ondernemers. Ook kijken we dit jaar nog hoe we zoveel mogelijk natuurinclusief boeren mogelijk maken rond Natura 2000 gebieden. We vinden het belangrijk dat ook daar melkveehouderijen behouden blijven."

De Rabobank is verreweg de grootste verstrekker van leningen aan boeren (80 procent). "De bank heeft ons ook beloofd om te blijven investeren in maatregelen waardoor stallen minder stikstof uitstoten. We willen kijken hoe we dat zoveel mogelijk kunnen bereiken. Ook hebben we een groot ondersteuningsnetwerk en is er vanuit het rijk al 45 miljoen beschikbaar om te investeren in emissie-reducerende stallen."

De onrust onder boeren zorgt ervoor dat er bij de Rabobank minder aanvragen voor leningen binnenkomen, maar niet in Brabant. "Die aanvragen nemen we natuurlijk in behandeling, want het is voor de bedrijven van essentieel belang om aan de regels van de provincie te voldoen en zo te kunnen blijven draaien. Dat betekent overigens niet dat álle aanvragen worden goedgekeurd, we blijven kritisch kijken", zegt de woordvoerder.

En daar zit de grootste zorg van de ZLTO. Herman Litjens: "Het is nu nog totaal onduidelijk of ze kunnen blijven waar ze nu zitten. Dat moet allemaal nog blijken. Ze moeten nu wel investeren in een nieuw stalsysteem of een minder intensieve bedrijfsvoering. Meer grond voor je huidige veestapel dus, of minder dieren op je huidige grond. Maar dat heeft weer grote gevolgen voor het verdienmodel. Omdat de tijdsdruk in Brabant zo groot is, zullen ze kiezen voor stalaanpassingen. Ook dat is geld investeren zonder zekerheid of je kan blijven."

De provincie kan wel groot voorstander zijn van minder intensieve landbouw, er blijft een groot probleem: de grondschaarste.

Provinciebestuurder Lemkes: "We hebben een tijd pachtgronden aan kunnen bieden onder gunstige voorwaarden maar de beschikbaarheid van grond kan een knelpunt worden. Het wordt echt een ingewikkelde puzzel. Als boeren kiezen om te stoppen, kan die grond weer gebruikt worden voor boeren die willen blijven."

Volgens Litjens van de ZLTO werkt Brabant nu in de verkeerde volgorde. "In de rest van Nederland wordt eerst in het 'gebiedsproces' bekeken hoeveel ruimte er nog is voor boeren. Daarna kunnen boeren keuzes maken voor hun toekomst. In Brabant moeten ze die keuzes al maken voordat er duidelijkheid is. Dat is bijna niet te doen."

Toch kan je de vraag stellen waarom zoveel boeren die vergunning nog niet hebben aangevraagd terwijl zij al sinds 2017 weten dat die er moet komen.

"Veel ondernemers wachten tot het laatste moment. Dan weet je zeker dat je aan de laatste eisen voldoet. Vaak genoeg zijn regels binnen een paar jaar alweer aangepast of aangescherpt. Dat risico willen boeren niet lopen."

De Rabobank snapt de zorgen van de Brabantse boeren. Donderdag zit de bank aan tafel bij stikstofbemiddelaar Johan Remkes.

"Duidelijkheid van de overheid is hard nodig. En hulp. Zo pleiten wij ervoor dat boeren een veel betere vergoeding krijgen voor natuur- en waterbeheer. Dat helpt boeren echt om de kost te kunnen verdienen. We blijven per bedrijf afwegen of het verantwoord is om geld uit te lenen. Voor ons staat voorop dat we boeren zo goed helpen als we kunnen en ook de natuur beschermen. Maar we missen nog veel duidelijkheid van de overheid."