Sinds 2016 geldt de Wet Precursoren voor Explosieven, bedoeld om de verkoop van gevaarlijke stoffen aan particulieren in de gaten te houden. Online winkels, bouwmarkten en drogisterijen moeten bij sommige stoffen controleren of mensen er een vergunning voor hebben. Verdachte transacties moeten doorgegeven worden aan een speciaal meldpunt.

Om welke stoffen gaat het?
Op de lijst van gevaarlijke stoffen waar een vergunning voor nodig is staan onder andere nitromethaan, ammoniumnitraat en waterstofperoxide. Volgens het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) worden deze stoffen vaak gebruikt voor geïmproviseerde explosieven. Het NFI noemt verder ook hexamine, aceton en aluminiumpoeders. Voor deze stoffen is geen vergunning nodig, maar winkeliers moeten 'verdachte situaties' wel melden.

Maar wat zijn verdachte situaties? In een folder van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) wordt gesproken over klanten die ongebruikelijke hoeveelheden van een bepaalde stof willen kopen, niet willen vertellen waarvoor ze de spullen nodig hebben en contant willen betalen. Alertheid is dus geboden.

Proef op de som
Omroep Brabant nam de proef op de som. Bij twee grote drogisterijketens legden we drie flesjes aceton en drie flesjes waterstofperoxide in ons mandje. Waterstofperoxide mag alleen met een vergunning gekocht worden, maar de concentratie in de flesjes bij de drogist is zo klein dat dat niet nodig is.

Wel is de combinatie met aceton verdacht en dat weet de medewerker van één van de winkels ook. "Sommige mensen doen er heel rare dingen mee", zegt ze. Daarom kunnen er maar twee flesjes van elk afgerekend worden. Wel heeft ze nog een tip: "Ik kan de andere flesjes wel los aanslaan hoor!" Ook bij de andere drogisterij wordt deze suggestie gedaan. Contant betalen is in beide gevallen geen enkel probleem.

Ook online probeerden we gevaarlijke stoffen te bestellen. Bij een grote webwinkel uit Waalwijk lukte dat niet zonder vergunning. Bij andere webwinkels kunnen particulieren helemaal niks bestellen of is een verklaring nodig.

Verkoop stilgelegd
Navraag bij het Meldpunt Verdachte Transacties Chemicaliën en de politie leert dat er dit jaar maar vier keer een verdachte aankoop is gemeld in onze provincie. Het ging om mensen die aceton en zoutzuur wilden kopen. Twee keer is de zaak overgedragen aan de douane. In 2021 waren er elf meldingen, waarvan er één leidde tot het oprollen van een hennepkwekerij.

Het meldpunt controleert ook of winkeliers hun zaken op orde hebben. Landelijk vonden er de afgelopen maanden 159 controles plaats. In meer dan een derde van de gevallen, 57 keer, bleek het personeel niet goed op de hoogte te zijn van de regels. In 9 gevallen was de situatie zo ernstig dat de verkoop van bepaalde middelen tijdelijk is stilgelegd.

Beeldvorming
Criminoloog Jasper van der Kemp is niet verbaasd over de cijfers. "Dat een derde van de winkels hun zaken niet op orde bleek te hebben kan verklaren waarom er dit jaar nog maar vier meldingen zijn gedaan." Tegelijkertijd geeft hij ook aan dat het een illusie is elke aankoop door kwaadwillenden te voorkomen. "Ik verwacht niet dat zulke mensen bij een reguliere winkel hun spullen kopen, er zijn genoeg alternatieven voorhanden." Van der Kemp doelt op het illegale circuit.

Dat er van winkelpersoneel wordt verwacht verdachte situaties te herkennen noemt hij 'tricky'. "Dat moet je dan zelf inschatten, het is nogal subjectief. En als grote hoeveelheden niet mogen, dan kopen mensen de rest toch gewoon bij een andere winkel?" Helemaal zinloos is de wet volgens hem toch niet. "Je straalt uit dat je niet aan de lopende band allerlei spullen kan kopen. In de prakrijk werkt het misschien niet zo goed, maar voor de beeldvorming is het enigszins nuttig."

Wil je meer weten over dit onderwerp? Kijk dan naar deze video: