Wijvensjouwen

In Gilze is het spel ‘wijvensjouwen’ elk jaar een van de hoogtepunten van het carnaval. De man rijdt een vrouw in een kruiwagen van kroeg naar kroeg en bij elke kroeg voeren ze een opdracht uit. De loper moet een man zijn en zijn passagier een vrouw.

“Je merkt dat tradities door de jaren heen veranderen. Tegenwoordig zijn het niet alleen mannen die achter de kruiwagen lopen, maar bijvoorbeeld ook vrouwen verkleed als man. En andersom liggen er ook mannen in een jurk in de kruiwagen”, zegt schrijfster en oud-directeur van kenniscentrum immaterieel erfgoed Ineke Stouken.

Koekloteren

Al jaren staan op de kermis in Udenhout loterijkramen. Degene met het winnende lot won een kermiskoek. In de vorige eeuw kregen alleen de armste mensen een kraamvergunning om wat bij te verdienen. In 1905 dreigde de traditie te verdwijnen door de nieuwe Loterijwet. Loterijen mochten gehouden worden voor een goed doel, maar niet voor eigen gewin.

De burgemeester van Udenhout bedacht een manier om de regels te omzeilen. De rijken vroegen een koekloterijvergunning aan, met als goede doel het behoud van de kermis. Zij gingen niet zelf bij de kraam staan, maar lieten de allerarmsten van Udenhout dat doen. Zo konden de armen toch extra geld verdienen. Nu is het koekloteren nog steeds een gewilde attractie op de kermis.

“Vroeger stonden er op heel veel kermissen loterijkramen. Door de nieuwe wet zijn die bijna overal verdwenen. De inzet van de burgmeester was destijds bedoeld om de armen te blijven helpen, maar daardoor is er in Udenhout ook een traditie in leven gehouden”, vertelt schrijver Tjeu van Ras.

Kiendjes kijken

Bij een geboorte is het traditie om op kraamvisite te gaan, en in Rijsbergen doen ze dat al zeventig jaar op een bijzondere manier. Daar bezoekt de harmonie op de laatste dag van de kermis een aantal in dat jaar geboren kindjes.

Traditiegetrouw begeleidt de harmonie het gilde van en naar het koningschieten. Tijdens het wachten werd er vaak zoveel bier gedronken dat de muzikanten het gilde dronken ging ophalen. In 1950 nodigde Harrie de Leeuw de hele fanfare uit om bij hem thuis naar zijn pasgeboren kindje te kijken als tijdverdrijf tijdens het wachten. Zo is de traditie ontstaan.

“Wij hebben aan 124 heemkundekringen en erfgoedverenigingen gevraagd om één traditie te sturen. Van Rijsbergen hadden we niks ontvangen, want ze 'hebben daar geen tradities'. Toen ik hoorde over het kiendjes kijken en ernaar vroeg bij de heemkundekring, werd gezegd: dat is toch zo gewoon. Maar juist die gewoontes zijn tradities.", legt Strouken uit.

"Wat deze traditie ook zo bijzonder maakt, is dat je weet waar en wanneer deze is ontstaan. Van veel tradities is dat niet te achterhalen, omdat tradities dus zo gewoon zijn. Die worden niet opgeschreven of bewaard”, vult Van Ras aan.

Dat stichting Brabants Heem een boek vol Brabantse tradities kon vullen, is uniek. “Brabant is de enige provincie in Nederland met heemkundekringen. Zij staan middenin de lokale samenleving en ze weten veel over de geschiedenis en tradities in hun kern. Daarom is Brabant de enige provincie die de kennis van immaterieel erfgoed, tradities dus, nu alsnog kan verzamelen en opschrijven.”