Acht jaar later. Acht jaar ouder. Dat is misschien wel hetgeen Anton Kotte uit Eindhoven het meest in zijn hart raakt. Acht jaar die hij heeft gemist van zijn zoon, schoondochter en kleinzoon. "Als je je bedenkt wat ze allemaal mee hadden kunnen maken... Het is ze allemaal ontnomen en dat vind ik nog steeds een van de meest vreselijke dingen."

Anton beet zich vanaf het eerste moment volledig vast in het dossier. Het hield hem misschien wel op de been, geeft hij toe. Hij ging in het bestuur van de nabestaandenstichting, Stichting Vliegramp MH17. "Iets doen voor het collectief." Probeerde hij zo die enorme onmacht om te zetten in macht? "Dat zou best eens kunnen."

Of het hem heeft geholpen, is de vraag. "Ja en nee", zegt hij voorzichtig. "Het lijkt alsof ik twee levens naast elkaar heb. Het leven als vader die drie kinderen verloor, maar ook het leven als bestuurslid van de stichting. Dat schuurt wel eens."

Zo herinnert hij zich hoe ze vanuit een ruimte in Amsterdam het bezoek van het Openbaar Ministerie aan de hangar in Gilze-Rijen konden volgen, waar het neergestorte toestel stond. Het vliegtuigwrak dat Anton al eerder had gezien, maar niet zo. Vol in beeld. "Het kwam binnen als een donderslag. Het stond anders. De neus van het vliegtuig kwam bijna uit het beeld, zo naar je toe. Toen ben ik even weggelopen. Ik kon het gewoon niet meer aanzien."

Zijn zoon Edgar heeft zich meer dan eens zorgen gemaakt om zijn vader. "Hij moet zijn eigen verdriet een plek geven en tegelijk kost het hem veel energie om alles te regelen voor de stichting. Ik heb regelmatig gedacht: Let je wel goed op jezelf?"

Ze staan er anders in, vader en zoon. Edgar kon zich juist niet vastbijten in het hele verhaal. "Ik krijg ze er niet mee terug. Ik heb vanaf minuut één al gezegd: Ik wil me bezighouden met dingen waaruit ik positieve energie haal. Ik denk liever terug aan de positieve herinneren met hun drieën.”

In dat opzicht lijkt Edgar meer op zijn moeder Hilda. Zij sloot zich ook meer af voor wat was geweest. Ze overleed in november 2019. Aan een gebroken hart. "Zij heeft het nooit een plek kunnen geven. Voor haar was de lol van het leven verdwenen", zegt Edgar zacht.

Edgar kon het wel. Op zijn manier. Zo is hij nog nooit bij een herdenking in Vijfhuizen geweest. Hij kiest zijn eigen pad op de moeilijke dagen. Verjaardagen, 17 juli. "Mijn vrouw zegt ook: doe waar jij je goed bij voelt. Ik ga dan vaak een stuk fietsen of met de hond lopen. Mijn hoofd leegmaken."

Hij deed het wel in het begin. Aanwezig zijn bij elk vliegtuig met stoffelijke resten dat aankwam op vliegveld Eindhoven. "Dan was ik de dag erna weer bekaf en het duurde lang voordat de energie weer terugkwam. Ik heb soms nog het gevoel dat mijn batterij nooit meer volledig oplaadt."

Het gemis blijft groot. De uitspraak van de rechter kan daar niks aan veranderen, maar belangrijk is het wel. Anton: "Ik ben blij dat de uitspraak er komt. Belangrijk voor de waarheidsvinding en gerechtigheid. Nog los van wat de verdachten te wachten staat, hoop ik dat de rechter iets zegt over de rol van Rusland. Dan kunnen we als stichting het verhaal op de agenda houden, want klaar is het nooit."

Edgar begrijpt dat, maar kan daar de energie niet voor opbrengen. "Voor mij is het mijn broer, voor hem is het zijn zoon die we zijn verloren. Ik kan me niet inbeelden hoe zwaar dat is. Dat is zo onnatuurlijk. In die zin begrijp ik de drive van mijn vader. Dit is het enige wat hij nog voor hen kan doen."

De rechter doet donderdag uitspraak. Het Openbaar Ministerie eist een levenslange celstraf voor de vier verdachten die zijn geïdentificeerd.

LEES OOK:

MH17-nabestaande in rechtbank: 'Hoe ver kan elastiekje worden uitgerekt?'

Levenslang geëist in proces MH17: 'Opluchting, maar we zijn er nog niet'

MH17-nabestaanden: 'Ze zijn ons beestachtig afgenomen, ze zijn vermoord'