Zo zag de Brabantse kerstboom er 100 jaar geleden uit

25 december 2022 om 10:00 • Aangepast 27 december 2022 om 10:40
nl
De straten zijn versierd met lampjes, de stress voor het kerstdiner neemt toe en Driving Home For Christmas klinkt uit je radio. Ja, kerst gaat echt bijna beginnen. En of je nu gaat gourmetten, een diner hebt of gewoon lekker op de bank zit de kans is groot dat jij een kerstboom hebt staan. Maar waar komt die kerstboom precies vandaan en hoe zag hij er vroeger uit in Brabant?
Profielfoto van Thijs den Ouden
Geschreven door

Slecht nieuws voor iedereen die houdt van honderd procent zekerheid. DE oorsprong van de kerstboom en haar versiering is namelijk niet bekend. Honderden jaren geleden schreven ze nog niet veel op en hadden ze ook geen grote databanken waarin alles opgeslagen werd. Wel hebben historici verschillende vermoedens die toch wel heel waarschijnlijk zijn.

Jo Halbertsma kijkt omhoog naar een man en kindje naast de kerstboom. De foto is genomen tussen 1920-1925 (foto: Stedelijk Museum Breda).
Jo Halbertsma kijkt omhoog naar een man en kindje naast de kerstboom. De foto is genomen tussen 1920-1925 (foto: Stedelijk Museum Breda).

Onze kerstboom komt vermoedelijk uit de Germaanse cultuur. Op de kortste dag van het jaar werd er midden in de Duitse dorpen een grote groene boom neergezet om hiermee de lente aan te kondigen. Groene bomen en takken stonden namelijk symbool voor vruchtbaarheid. En welke boom staat in het groen in december? Precies, onze naaldbomen!

Het dochtertje van huisarts Langendijk versierde in 1954 de boom (foto: Stadsarchief Oss).
Het dochtertje van huisarts Langendijk versierde in 1954 de boom (foto: Stadsarchief Oss).

Ook onze kerstversiering komt vermoedelijk uit Duitsland. In de zestiende en zeventiende eeuw gingen rijkere Duitsers zelf een boom in hun huis plaatsen. Zij hingen appeltjes in de boom. Hiermee wilde ze de Paradijsboom van Adam en Eva symboliseren. Deze traditie verspreidde zich langzaam over de rest van Duitsland en werden er ook andere dingen in de boom opgehangen zoals kaarsen.

De kinderen van familie Spierings staan op 31 december 1954 bij de kerstboom en een kerststal (foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch).
De kinderen van familie Spierings staan op 31 december 1954 bij de kerstboom en een kerststal (foto: Erfgoed 's-Hertogenbosch).

De appels die in de boom werden gehangen zijn mede door glazenblazer Hans Greiner getransformeerd naar onze kerstbal. Het verhaal gaat dat Hans geen geld had voor de appels om in zijn boom te hangen. Daarom besloot hij om van glas deze appels na te maken. Toen mensen deze in de boom van Hans zagen hangen wilden ze die ook hebben.

De kerstboom in Teteringen wordt op 21 december 1973 versierd (foto: Stadsarchief Breda).
De kerstboom in Teteringen wordt op 21 december 1973 versierd (foto: Stadsarchief Breda).

Een andere oorsprong komt uit een oude geloofsovertuiging. Het ophangen van koperen ballen voor het raam zouden heksen en kwade geesten verjagen. Toen mensen hier minder in gingen geloven zijn de ballen echter wel gebleven als versiering.

Mario Koevoets en zijn vrouw in 1988 bij de kerstboom. Na een woninginbraak zijn alle cadeautjes meegenomen (foto: West-Brabants Archief).
Mario Koevoets en zijn vrouw in 1988 bij de kerstboom. Na een woninginbraak zijn alle cadeautjes meegenomen (foto: West-Brabants Archief).

Hoe een appel of koperen bal precies getransformeerd is naar de bekende kerstbal weten we niet zeker, maar over recentere ontwikkelingen weten we wel meer. Zo is de foute kerstbal helemaal in opkomst, zoals de hamburgerbal of de graafmachinebal. In de ochtendshow Wakker! Op Omroep Brabant Radio vertelde Jan van de Weijer, eigenaar van foutekerstballen.com, over deze nieuwe trend.

Een meisje kijkt op 10 december 1997 naar een versierde kerstboom in tuincentrum Groenrijk (foto: Stadsarchief Breda).
Een meisje kijkt op 10 december 1997 naar een versierde kerstboom in tuincentrum Groenrijk (foto: Stadsarchief Breda).

“Ik heb ze al jaren in de boom hangen", zegt Jan. En steeds meer mensen doen hem dat na. "De kracht van de foute kerstballen zit hem er in dat je je boom gek, maar ook persoonlijk maakt. “Als je houdt van hamburgers is het heel leuk om er eentje in je boom te hangen of cadeau te doen aan iemand die ervan houdt.”

De kerstboom van nu ziet er iets anders uit.
De kerstboom van nu ziet er iets anders uit.

De foute kerstballen zijn wel duurder dan de ronde variant die we al langer kennen. Jan zegt dan ook dat de foute kerstbal zeker geen vervanging is. “Je kan ze goed combineren. Het is vooral leuk om de finishing touch te geven aan je boom.”

Tegenwoordig doen we zelfs aan een pratende kerstboom (foto: Remco Beekers).
Tegenwoordig doen we zelfs aan een pratende kerstboom (foto: Remco Beekers).

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.

Deel dit artikel
Download de app en draag het gevoel van hier altijd bij je!